همزمان با 10 دسامبر (20 آذر) روز جهانی حقوق بشر، مراسم رسمی افتتاحیه «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» و همایش ملی روز جهانی حقوق بشر با همکاری «کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی دانشگاه شهید بهشتی» و با حضور جمعی از اساتید دانشگاه ها، اندیشمندان حقوقی، نمایندگانی از اقلیت ها و اقوام، پژوهشگران و دانشجویان در تالار سلام کرسی حقوق بشر این دانشگاه برگزار شد.
در این مراسم تعدادی از نمایندگان اقلیت های دینی در مجلس شورای اسلامی؛ دستیار معاون حقوقی رئیس جمهور؛ تعدادی از اساتید حقوق دانشگاه های شهید بهشتی، تهران، بوعلی سینا همدان، دانشگاه حضرت معصومه (س) قم؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی؛ و تعدادی از روسای تشکل ها و مجامع اقوام سخنرانی و آغاز فعالیت «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» را نویدبخش انجام فعالیت های علمیِ حقوقی درباره اقلیت ها و اقوام، و ترویج منطقه ای و جهانی الگوی همزیستی تاریخی و مسالمت آمیز «ملت واحد ایران» دانستند.
دکتر مهدی نورایی عضو هیات علمی و مدیر گروه حقوق بشر مرکز تحقیقات و کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی دانشگاه شهید بهشتی در ابتدای این مراسم با اشاره به سالروز تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال 1948 که منتج به اتفاقات ارزشمندی در رابطه با صیانت از حقوق بشر، تصویب اسناد حقوق بشری و تلاش کشورها برای ترویج این موضوع شده است، افزود: موضوع اقلیت ها از ابتدای تشکیل جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته است و در این راستا امام راحل تأکید و توجه ویژه ای به مسأله اقلیتها داشته اند، و این موضوع در تنظیم و تصویب عالی ترین میثاق ملی یعنی قانون اساسی کشور نیز مورد توجه قرار گرفت .
وی افزود: اساسا نگاه جمهوری اسلامی حول محور چندجانبه گرایی و مبتنی بر رویکرد برابر و نگاه غیرتبعیض آمیز نسبت به همه اقشار جامعه فارغ از قومیت، زبان و مذهب بوده است.
دکتر نورایی با اشاره به حضور پنج نماینده از اقلیتهای دینی در مجلس افزود: صیانت از حقوق همه مردم ایران باید در دست دستورکار قانونگذار قرار گیرد و اهتمام ویژهای به آن شود و خرسندیم که در جامعهای زندگی میکنیم که نسبت به این مسأله بیتفاوت نبوده است.
مدیر گروه حقوق بشر مرکز تحقیقات و کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی دانشگاه شهید بهشتی همچنین با تاکید بر اهمیت آغاز به کار «کارگروه حقوق اقلیتها» و همچنین افتتاح مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها، اظهار امیدواری کرد که در سالهای آینده با همکاری «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها»، همایش ها و نشست های تخصصی با حضور اقلیت ها برگزار گردد.
دکتر احمد کاظمی، رییس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها نیز با ارایه گزارشی درباره روند آغاز به کار مرکز و راه اندازی وب گاه اینترنتی آن به زبان های فارسی و انگلیسی (به آدرس irrcmr.com) و برنامه های آتی این مرکز گفت: فعالیت های «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» در سه سطح ملی، منطقه ای و بین المللی هدف گذاری شده است.
دکتر کاظمی با اشاره به همزیستی هزاران ساله اقلیت ها و اقوام در ایران، و لزوم ترویج الگوی ایرانی اسلامی در این خصوص و همچنین ارتقاء کنشگری علمی و حقوقی کشورمان در عرصه مطالعات اقلیت ها در سطوح منطقه ای و بین المللی افزود: علیرغم میراث غنی تاریخی کشورمان در این زمینه و دستاوردهای فراوان، در زمینه «مطالعات حقوقی» و علمی درخصوص اقلیت ها خلا وجود داشت.
نویسنده کتاب «مفهوم اقلیت در اسناد بین المللی حقوق بشر» افزود: برگزاری دوره های آموزشی، نشست ها و همایش های علمی، حمایت از انتشار پایان نامه ها، کتب و مقالات در حوزه حقوق اقوام و اقلیت ها و حضور در مجامع منطقه ای و بین المللی از جمله فعالیت های آتی این مرکز است .
رییس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها با اشاره به استقبال گسترده اقلیت ها و اقوام از تاسیس این مرکز و تشکر از همراهی آنها، از همه اساتید، پژوهشگران، دانشجویان و علاقمندان درخواست کرد که این مرکز را که متعلق به همه آنهاست را در ترویج و اعتلای مطالعات حقوقی و علمی در خصوص اقلیت ها و اقوام یاری نمایند.
دکتر ستار عزیزی، استاد گروه حقوق بین الملل دانشگاه بوعلی سینا همدان و نویسنده کتاب «حمایت از اقلیت ها در حقوق بین الملل» نیز با اعلام خوشنودی از تأسیس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها ابراز امیدواری کرد این مرکز با با اثربخشی به مطالعات و فعالیتهای پژوهشی در حوزه اقلیت ها و اقوام و انتقال مشورتی بروندادهای این فعالیتها به پیکره تصمیمات دستگاه های حاکمیتی کشور، موجد آثار و پیامدهای مستحسن داخلی و بین المللی برای ایران عزیز باشد.
وی با اشاره به اینکه «گاندی» گفته بود حقیقت دموکراسی در رفتار با اقلیت ها مشخص می شود، افزود در هرجامعه ای رعایت حقوق اقلیت ها در تحکیم همبستگی ملی و جلوگیری از تنش میان روابط میان گروه ها تاثیرگذار است. این موضوع از منظر بین المللی نیز می تواند به الگوی مناسب در منطقه بدل شود که متأسفانه درگیر جنگ میان اقوام و مذاهب مختلف می باشد.
دکتر عزیزی در ادامه با تجلیل از اقدامات دولت چهاردهم در حوزه اقوام و اقلیت ها، افزود که در این حوزه لازم است کارهای بیشتری صورت گیرد.
استاد گروه حقوق دانشگاه بوعلی سینا همدان در ادامه با تأکید بر مسئولیت اجتماعی تمامی نخبگان کشور در حوزه تقویت همبستگی در جوامع اقلیت و اکثریت گفت: نخبگان حوزه اقلیت موظف هستند تا با تأکید بر نقاط اشتراک هویت ملی تمامی ایرانیان از هر قوم، زبان و مذهب و استفاده از تمامی ظرفیت های وحدت بخش در فرهنگ ایرانی و اسلامی کشور به تقویت درخت همبستگی ملی کمک کنند. ولی مسئولیت اجتماعی نخبگان گروه اکثریت بیش از نخبگان اقلیت است زیرا کسی که در جایگاه و کرسی فراتر نشسته است، مسئولیت اخلاقی بیشتری دارد اگر نخبه متعلق به گروه اقلیت سخن از مساوات و برابری بزند، طبیعی است اما شجاعت و جسارت اخلاقی آنجاست که نخبگان اکثریت بر رعایت حقوق اقلیت ها و برابری اهتمام ورزند.
دکتر آرا شاوردیان، نماینده مسیحیان ارمنی تهران و شمال ایران در مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم گفت: امروز در عصری زندگی میکنیم که احترام به اقوام و اقلیتها امری مهم برای صلح و همزیستی مسالمتآمیز است. در جهان امروز حمایت از حقوق اقلیتها تنها یک وظیفه نیست بلکه ابزاری برای جلوگیری از تنشهای اجتماعی است و منجر به ایجاد یک جامعه پایدار خواهد بود.
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران با سابقه غنی نقش ویژهای در ترویج حقوق اقلیتها داشته است. حقوق اساسی ایران، آزادی انجام امور مذهبی اقلیت ها را در قانون آورده است. اقلیتهای دینی در همه عرصههای تاریخی کشور نقش ایفا کرده اند. پیوند میان اقلیتها و حقوق بشر مسأله مهم دیگر است، چرا که بدون رعایت حقوق اقلیتها، حقوق بشر در هر جامعهای ناقص خواهد بود، جمهوری اسلامی ایران الگویی موفق در خصوص رعایت حقوق اقلیتها است.
نماینده مسیحیان ارمنی تهران و شمال ایران در مجلس شورای اسلامی افزود: تأسیس «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» و تحلیلهای دقیق آن میتواند تصورات نادرست و کلیشهها را درباره وضعیت اقلیت ها اصلاح کند و درک بهتری در جامعه از آنها ارائه دهد. کشور ما محل زندگی اقوام و ادیان مختلف است و ما توانسته ایم با فراهم کردن هماهنگی و همزیستی ادیان مختلف در کنار هم، نمونهای از تعامل سازنده را به جهان نشان دهیم. دکتر شاوردیان تاکید کرد: «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» میتواند با برگزاری کارگاههای آموزشی بستری برای نمایندگان و سیاست مداران اقلیتها باشد و زمینه را برای اشتراک گذاری موفقیت کشورمان با کشورهای دیگر را ایجاد کند».
دکتر همایون سامه یح، نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی گفت: حضرت امام خمینی (ره) همواره بر وحدت کلمه تاکید داشتند. در بسیاری از سخنرانی های حضرت امام (ره) درباره وحدت کلمه می توان این برداشت را کرد که اتحاد تمام آحاد جامعه ایرانی صرف نظر از عقاید و قومیتش موجب ایجاد وحدت کلمه می شود، همانطور که 2500 سال پیش نیز کوروش همین کار را کرد.
وی افزود: «یکی از عوامل اتحاد، احترام متقابل افراد به عقاید یکدیگر است. ما جامعه اقلیت های مذهبی معتقدان به ادیان الهی یا هر نام دیگری که بر آن بگذاریم - که البته بنده خودم اعتقادی به اینکه از لفظ اقلیت استفاده کنم، ندارم – خودمان را جدای از جامعه ایرانی نمی دانیم. مثلا ما به عنوان جامعه یهودی ایران که 2500 سال پیش به همت کوروش وارد کشور ایران شدیم، معتقدیم که ما یهودیان ایران حتی از مسلمانان ایران هم، ایرانی تر هستیم. فرهنگ جامعه ما با فرهنگ جامعه ایرانی بسیار مخلوط شده است. زبان ما فارسی است. اسامی ما اسامی ایرانی است. ما خودمان را جدا از جامعه ایرانی نمی دانیم و این کشور را واقعا دوست داریم. فقط اینکه برخی از افراد تفاوتی میان یهود و صهیونیسم قایل نمی شود، موجب دلگیری هایی می شود».
خانم دکتر بهشید برخوردار، نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم گفت : «امروز روز جهانی حقوق بشر است که اعلام این روز به 10 دسامبر 1948 باز می گردد که اعلامیه جهانی حقوق بشر در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. اما، دانستن این نکته هم ضروری است که بدانیم منشور حقوق بشر کوروش کبیر در سال 538 قبل از میلاد نگاشته شد که یکی از قدیمی ترین اسناد تاریخی جهان و سند افتخار ما ایرانیان است که در این منشور به دنیای دور از تبعیض و تعصب و خدمت به مردم سفارش شده است و همه ادیان دعوت به اخلاق شده اند. کما اینکه خداوند بزرگ در آیه 13 سوره حجرات قرآن کریم، مبنای حقوق بشر را به بشریت تعلیم داده و فرموده است که ای مردم، ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و ملت – ملت و قبیله – قبیله گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید. همانا با افتخار و برترین شما، باتقوی ترین تان هستند.
وی افزود: امیدواریم در آینده بتوانیم در راستای اهداف مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها، و در زمینه های آموزشی و پژوهشی با این مرکز همکاری داشته باشیم و این مرکز بتواند فرهنگ و اندیشه و منش ایرانی را به نسل های آینده و جهانیان بشناساند.»
دکتر باقر انصاری دستیار معاون حقوقی رئیس جمهور در این مراسم گفت: «حقوق اقلیت ها به قدری اهمیت دارد که اولین کمیسیون فرعی کمیسیون حقوق بشر بر روی حقوق اقلیت ها متمرکز بود. در تدوین میثاق بین المللی حقوق بشر نیز این بحث مطرح شد که آیا حقوق اقلیت ها در چنین میثاق مهمی وارد بشود یا نه؟ آخرین ماده میثاق حقوق مدنی از نظر ماهوی به حقوق اقلیت ها اختصاص یافته است که البته با عبارت های خاصی گنجانده شده است. از آن زمان به بعد تلاش های زیادی برای تبیین حقوق اقلیت ها صورت گرفته است.
دستیار معاون حقوقی رئیس جمهور افزود: در حقوق بین الملل ، اعلامیه ای با عنوان «اعلامیه حقوق اقلیت های مذهبی، قومی، زبانی و ملی داریم. این اعلامیه پنج حق مهم را برای اقلیت ها شناسایی کرده است که اولین آن، حق برخورداری از فرهنگ است. همچنین حق داشتن سبک زندگی خاص خود، حق مشارکت در سیاست گذاری ها و تصمیمات دولتی، حق داشتن انجمن ها و تشکیلات اقلیت و حق داشتن ارتباطات آزادانه و مسالمت آمیز با اعضای جامعه اقلیت و اشخاص دیگر در سطح بین المللی، حقوق خاصی هستند که اعلامیه مذکور بر آنها تاکید کرده است.
دکتر انصاری افزود: بعضا گفته می شود که در زمانه ای که همه امور جهانی می شود، بحث حمایت از حقوق اقلیت ها چه معنایی دارد؟ و اگر در این شرایط از حقوق اقلیت ها دفاع کنیم، در واقع جزایری را ایجاد می کنیم که حالت منزوی برای خودشان داشته باشند که نمی خواهند وارد تحولات جهانی شوند. همچنین ممکن است گفته شود که برخی اقلیت ها با حفظ سنت های قدیمی، رویه های ناقض حقوق بشر داشته باشند. در کشور ما نیز این بحث مطرح است که حقوق اقلیت ها در سطح ملی آیا برای امنیت ملی کشور چالش زا است یانه؟ »
وی افزود: اینها مسایل مهمی هستند که مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها می تواند روی آن کار کند، و اینکه آیا حقوق اقلیت ها یک حق فردی است یا حق جمعی؟
دکتر احمد مومنی راد دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران نیز در این مراسم گفت: «مجموعه اسناد مرتبط با حقوق بین الملل و اسناد حقوق بشری توجه خاصی به حقوق اقلیت های قومی، ملی، زبانی و مذهبی داشته است. پس از جنگ جهانی اول که جامعه ملل در سال 1920 ایجاد شد، تا 1946 که جنگ جهانی دوم به پایان رسید، در این دوره و در سال 1935 رای دیوان دائمی دادگستری بین المللی را داریم که در آن موضوع حقوق اقلیت ها در قضیه مدارس اقلیت در آلبانی مورد توجه قرار گرفت و از قضا ایران نیز در این موضوع دارای نظر موثر بود.
دکتر مومنی راد افزود: با تشکیل سازمان ملل و ایجاد منشور ملل که سند مادر برای تعاملات بین المللی و حقوق بشری است، موضوع حقوق اقلیت ها نیز منعکس شد. اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال 1948 و نیز در میثاق مدنی و سیاسی و میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در سال 1966 با حقوق اقلیت ها ارتباط دارند. در اعلامیه 1992 سازمان ملل درباره حقوق اقلیت ها، تاکید شده است که مفاد این اعلامیه نباید به گونه ای تفسیر بشود که مغایر با اهداف سازمان باشد، یعنی نباید مغایر با صلح و امنیت بین المللی، استقلال و تمامیت ارضی کشورها باشد و حقوق اقلیت ها باید به گونه ای اعمال شود که به تمامیت کشورها، خدشه ای وارد نشود».
دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران افزود: «خداوند در آیه 13 سوره حجرات می فرماید که من همه شما را از یک پدر و مادر آفریده ام و همه شما فرزندان یک پدر و مادر هستید. خداوند همچنین می فرماید من شما را شعبه - شعبه و قبیله - قبیله آفریدم. تفاوت های زبانی، قومی، نژادی و جغرافیایی برای این است که شناخته شوید. اگر انسان ها همگی شبیه همدیگر بودند، اصلا امکان زندگی بشری وجود نداشت. خداوند در ادامه می فرماید ملاک برتری تقوی است و نباید بر روی ملاک های نژادی، قومی و قبیله ای تاکید شود».
دکتر مرتضی طالع ماسوله، عضو موسس انجمن تالشان مقیم تهران نیز در مراسم افتتاحیه مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها گفت: «اساتید اروپایی نیز می گویند نخستین منبع برای نوشتن حقوق بشر، منشور کوروش کبیر است. دومین منبعی هم که برای تدوین حقوق بشر استفاده شده است، منابع ادیان آسمانی بوده است و سومین منبع، اندیشه های انسانی بوده است که نخبگان در طول تاریخ بشر خلق کرده اند.
وی افزود: یکی از موضوعاتی که می تواند ستون خیمه اقوام ایرانی را هرچه بیشتر قوام بخشد، فرهنگ نجیبانه ای است که از نیاکانمان به ارث برده ایم. فرهنگ ایرانی نشات گرفته از همه اقوام و اقلیت ها می باشد که در کنار هم به موفقیت های بزرگی دست یافته اند .
دکتر طالع ماسوله در ادامه تاکید کرد: تاسیس «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» حرکتی شایسته قدردانی است و یکی از موضوعات مهمی که باید این مرکز به آن بپردازد، استفاده از ظرفیت های اقوام و اقلیت ها در دیپلماسی حقوق بشری است.
دکتر علی رهبر رئیس خانه ترکمن نیز در سخنان خود با اشاره به اینکه زبان، پوشش، اسطوره، آیین ها و سنن مجموعه فرهنگ را تشکیل می دهد افزود: ایران از اقوام مختلف تشکیل شده است که با هم همزیستی داشته اند و درهم تنیده اند، و اگر یکی از این اقوام نباشد، ایران مفهومی ندارد.
وی با تاکید به لزوم صیانت از هویت و مفاخر ایرانی و جلوگیری از مصادره آنها توسط دیگر کشورها افزود: در تاریخ ایران، همه اقوام ایرانی در این کشور حکمرانی کرده اند و نتایج آنها در دوره های مختلف منجر به تقویت ایران شده است، ما همه ایرانی هستیم و همه به ایرانی بودن خود افتخار می کنیم.
دکتر سید حسام الدین لسانی دانشیار گروه حقوق دانشگاه حضرت معصومه س و عضو موسس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها در این مراسم گفت: دکتر کاظمی با تاسیس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها، در واقع پیگیری دغدغه هایی علمی را که از دوره دانشگاه و مطالعات تخصصی خود درباره اقلیت ها داشت، به مرحله اجرا درآورده است.
وی افزود: بحث حقوق اقلیت ها در جهان هنوز از دغدغه های بزرگ جامعه بشری است. امروز مشاهده می شود که حتی در بسیاری از کشورهای اروپایی نقض حقوق اقلیت ها وجود دارد و پروندههای مختلفی در اروپا درباره حقوق اقلیتها در دست بررسی است و از این جهت ترویج مطالعات علمی و حقوقی در این خصوص ارزشمند می باشد .
دکتر میرحسین میرمحمد صادقی استاد تمام گروه حقوق جزا دانشگاه شهید بهشتی در پایان همایش ملی روز جهانی حقوق بشر و مراسم افتتاحیه مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها، با تشکر از برگزار کنندگان این مراسم افزود: در قبل از تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر، افراد بشر، سوژه های تکلیف مدار بودند اما با تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر، این دیدگاه تغییر پیدا کرد و انسان تبدیل به یک سوژه حق مدار گردید. موضوعی که پیش از آن، ادیان الهی آن را تاکید کرده بودند .
وی با اشاره به اینکه ضمانت اجرایی در عرصه حقوق بشر تقویت شده است، در عین حال، از وجود استانداردهای دوگانه در حوزه حقوق بشر انتقاد کرد.
«استاد تمام گروه حقوق جزا» دانشگاه شهید بهشتی در ادامه افزود: از منظر حقوق بین الملل، حقوق بشر اگرچه غیر قابل تجزیه است اما نمی توان مولفه ها هویتی، فرهنگی، مذهبی ، و تعلقات قومی و منطقه ای افراد را نادیده گرفت و این رویکرد وارد اسناد بین المللی حقوق بشر نیز شده است، و دولت ها موظف به رعایت و اشاعه آن هستند.
دکتر میرمحمد صادقی در ادامه با تاکید بر اینکه در عرصه جهانی نقض حقوق اقلیت ها موجب تحقق جرایم سنگین شده است، افزود: جرایم بین المللی عمدتا ناشی از حسی برتری بینیِ نژادی یا مذهبی بوده است. همانطوریکه نازیها با همین حس علیه یهودیها جنایت کردند، امروز اسرائیل نیز با همین حس برتربینی به جنایات بین المللی علیه مسلمانان دست می زند و معتقد است دیگران باید در خدمت آنها باشند .
وی با تاکید بر اینکه حتی اگر جرایم عادی با انگیزه برتری طلبی نژادی یا مذهبی انجام شود، مجازات شان تشدید می گردد، افزود احساس برتری جویی منجر به جنایت های نسل کشی از جمله در روندا و یوگسلاوی سابق شده است که از این جنایت به عنوان ام الجریم نام برده می شود .
استاد تمام گروه حقوق جزا دانشگاه شهید بهشتی افزود: راهکار بشر بازگشت به آیه قرآنی است که انسان بما هو انسان دارای کرامت ذاتی می باشد و هیچ کسی بر دیگری برتری ندارد، موضوعی که مورد تائید دیگر ادیان الهی نیز می باشد.
در این مراسم همچنین کلیپی در معرفی مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها و همچنین دو کلیپ به مناسبت روز جهانی حقوق بشر برای حاضران نمایش داده شد .
شایان ذکر است «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» بمنظور ترویج مطالعات علمی و دانشگاهی پیرامون اقلیت ها و اقوام به ابتکار تعدادی از اساتید دانشگاههای ایران در حوزه حقوق بین الملل و مشارکت نمایندگانی از اقلیت ها و اقوام، و پس از طی مراحل علمی، دانشگاهی و اداری لازم و کسب استانداردهای مورد نیاز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مجوز فعالیت دریافت کرده است.
سایت «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» به آدرس irrcmr.com به دو زبان فارسی و انگلیسی فعالیت خود را آغاز کرده است و دربردارنده مقالات علمی، اخبار و رویدادهای مربوط به اقلیت ها و اقوام در ایران، منطقه و جهان، بخش چندرسانه ای (پاد ویدئو و پاد کست) با محتواهای علمی و حقوقی در خصوص حقوق اقوام و اقلیت ها، معرفی تازه های کتاب در موضوع حقوق اقلیت ها و سایر عناوین مرتبط با حقوق بین الملل اقلیت ها می باشد.
علاقمندان برای همکاری با این مرکز می توانند به بخش «با ما مشارکت کنید» در سایت اینترنتی آن مراجعه و فرم همکاری را تکمیل نمایند .