پس از تأسیس شورای حقوق بشر در 2006 به‌عنوان جایگزین کمیسیون حقوق بشر ملل متحد، «مجمع مربوط به مسائل اقلیت» در 2007 ایجاد شد.
مجمع مربوط به مسائل اقلیت، به‌موجب قطعنامه 6/15
شورای حقوق بشر تأسیس و جایگزین «گروه کاری اقلیت‌ها» شد تا زمینه برای ترویج
گفتگو و همکاری درباره موضوعات مربوط به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی و
کمک به ماموریت کارشناس مستقل اقلیت، فراهم شود. هر جلسه از این مجمع موضوعی خاص
را در دستورکار قرار می دهد. ریاست آن کارشناس مستقل در امور اقلیت است که توسط
رئیس شورای حقوق بشر منصوب می‌شود. کارشناس مستقل در امور اقلیت، مسئولیت اداره جلسات
مجمع، تهیه صورت‌جلسات، ارائه گزارش سالانه، ارائه توصیه‌هایی به شورای حقوق بشر در
موضوعات اقلیت را دارد.
گروه کاری اقلیت‌ها[2] که با تأسیس «مجمع مربوط به مسائل اقلیت»، به‌عنوان
«گروه کاری سابق اقلیت‌ها»[3] شناخته می‌شود، از 25 جولای 1995 که درچارچوب
قطعنامه 31/1995 شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل و به‌عنوان یک عضو فرعی «کمیسیون
فرعی ترویج و حمایت از حقوق بشر» تاسیس شد، تا
2007، 12 نشست برگزار کرد. مهم‌ترین اقدام گروه کاری سابق اقلیت‌ها، ارائه
تفسیر از اعلامیه 1992 اقلیت‌ها، در 2005 بود.
وظیفه «مجمع مربوط به مسائل اقلیت»، «شناسایی چالش‌ها و تجزیه‌وتحلیل
بهترین شیوه‌ها، فرصت‌ها و ابتکارعمل برای اجرای دقیق اعلامیه اقلیت‌ها» است. این
مجمع به‌دنبال ارائه نتایج مشخص و ملموس در قالب توصیه‌های موضوعی و با ارزش عملی
برای همه ذینفعان است. این مجمع در چهار جلسه اول خود، به ترتیب به مضامین آموزش،
مشارکت مؤثر سیاسی، مشارکت مؤثر در زندگی اقتصادی و تضمین حقوق زنان و دختران
اقلیت پرداخت. توصیه‌های این مجمع در قالب گزارش، به شورای حقوق بشر ارائه و در وب‌سایت
مجمع منتشر می‌شود. جلسات مجمع که در نمایندگی سازمان ملل در ژنو برگزار می‌شود،
شامل سخنرانی‌های رسمی و اخذ دیدگاه‌های شرکت‌کنندگان است. به همه شرکت‌کنندگان -
اعم از نماینده دولت، سازمان‌های مردم نهاد، نمایندگان اقلیت یا کارشناسان مستقل،
فرصتی برای سخنرانی واظهارنظر داده می‌شود.
نشست‌های مجمع مربوط به مسائل اقلیت، به‌عنوان تنها
نشست های سالانه سازمان ملل که به مسایل اقلیت‌ها اختصاص دارد، فرصتی بی نظیر برای
تعامل و گفتگو با طیف گسترده‌ای از ذینفعان اعم از نمایندگان کشورهای عضو، سازمان‌های
تخصصی ملل متحد، نهادهای معاهده‌ای حقوق بشر، سازمان‌های بین‌دولتی و منطقه‌ای،
سازمان‌های مردم‌نهاد، نهادهای ملی حقوق بشر، نمایندگان اقلیت‌ها، دانشگاهیان،
کارشناسان و نمایندگان جامعه مدنی است. این مجمع برای مشارکت فعال همه ذینفعان،
بازاست و همواره همکاری‌های خلاقانه و راه‌های تعامل را دنبال می‌کند. برای شرکت
در جلسات مجمع، پیش ثبت‌نام در دبیرخانه دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر ملل متحد[4] لازم است اما محدودیت‌های
کمّی وجود دارد.
«مجمع مربوط به مسائل اقلیت» همچنین فرصتی را برای نمایندگان
اقلیت، کارشناسان و کشورها فراهم می‌کند تا تجارب و نظرات خود را به اشتراک
بگذارند. این مجمع، یکی از راه‌های تضمین طرح مستمر موضوعات اقلیت، در شورای حقوق
بشر است. پیشنهاد‌های مربوط به موضوعات سالانه یا موارد دیگر، ممکن است به کارشناس
مستقل در امور اقلیت یا کارشناسان ذیربط دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر، از طریق
ایمیل smallforum@ohchr.org ارائه شود.[5]
سه سال پس از تصویب اعلامیه «حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا
قومی، مذهبی و زبانی»، گروه کاری اقلیت باهدف اجرایی کردن اصول و اهداف این
اعلامیه تأسیس شد. اهمیت تأسیس گروه کاری اقلیت‌ها ازآن‌جهت است که سند 1992، «اعلامیه»
بوده و نه معاهده. به‌همین دلیل ضمانت
اجرایی لازم را ندارد. بنابراین یکی از اهداف تأسیس گروه کاری اقلیت‌ها که در
2007، «مجمع مربوط به مسائل اقلیت» جایگزین آن شد، تشویق کشورها به پیشبرد اهداف
اعلامیه است.
در 1995، کمیسیون حقوق بشر به کمیسیون فرعی، اجازه داد یک کارگروه
پنج نفره تشکیل دهد تا «پیشرفت و تحقق عملی اعلامیه»، «راه‌حل‌های احتمالی
برای حل
مشکلات مربوط به اقلیت‌ها و سایر اقدامات بعدی و مناسب برای ارتقاء و حمایت از
حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی» را بررسی کند. گروه
کاری اقلیت‌ها که به‌واسطه قطعنامه 31 «كمیسیون فرعی منع تبعیض و حمایت از اقلیت‌ها» تأسیس شد،
و جایگزین
آن، تنها نهادی
است که به‌صورت
مستقیم
و
تخصصی
به
مسائل
حقوق
اقلیت‌ها
و منع تبعیض
نسبت
به
آن‌ها
در قالب
اهداف و اصول اعلامیه «حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی»
می‌پردازد.
گروه کاری اقلیت‌های ملل متحد به‌عنوان یکی از شش گروه کاری «کمیسیون
فرعی ترویج و حمایت از حقوق بشر» از سال 1995 با ترکیب 5 کارشناس که خود اعضای
کمیسیون فرعی بوده و هرکدام نمایندگی یکی از مناطق پنج‌گانه ملل متحد را بر عهده
دارند، تا 2007 فعالیت کرد. تأسیس این کارگروه گامی مهمی در توسعه مفهوم اقلیت‌ها
در حقوق بین‌الملل و حمایت از حقوق آن‌ها محسوب می‌شود.
کارگروه اقلیت‌ها 12 نشست از
1995 تا 2006 برگزار کرد و در 2007، «مجمع مربوط به مسائل اقلیت» جایگزین آن شد.
از این‌طریق، نمایندگان اقلیت‌ها می‌توانند موضوعاتی را در سازمان ملل مطرح کنند و
مستقیماً با کشورها گفتگو کنند. گروه کاری نه‌تنها در مفهوم سازی حقوق افراد متعلق
به اقلیت‌ها، بلکه با پیشنهاد راهکارهای مناسب و اقدامات دیگر برای ارتقاء و حمایت
از اقلیت‌ها، به دستاوردهای بزرگی نائل شد.
در 2005، گروه کاری تفسیری از اعلامیه 1992 را تصویب و منتشر کرد.
هدف از تأسیس گروه کاری اقلیت‌ها، بررسی روش‌های ترویج و حمایت از
حقوق اقلیت‌ها آن‌گونه که در اعلامیه 1992درج شده است. سه وظیفه که گروه کاری به‌عهده
دارد،عبارتند از:
بررسی ترویج و تحقق عملی
اعلامیه اقلیت‌ها، بررسی راه‌حل‌های عملیاتی برای رفع مشکلات اقلیت‌ها ازجمله
ترویج تفاهم دوجانبه میان اقلیت‌ها و حکومت‌ها و درصورتی‌که لازم باشد توصیه
اقدامات مضاعف برای ترویج و حفاظت از حقوق اقلیت‌ها. در چارچوب وظیفه اول، گروه
کاری به بررسی چگونگی اجرای اعلامیه 1992 در کشورهای مختلف و همچنین معنا و مفهوم
حقوق مندرج در آن سند می‌پردازد.
در25 و 26 نوامبر 2014، هفتمین جلسه سالانه مجمع
مربوط به مسائل اقلیت در ژنو با محوریت « بررسی و جلوگیری از خشونت و جنایت علیه
اقلیت‌ها» به‌ریاست پاتریک ترُنبری از انگلستان و با حدود 600 شرکت کننده از سراسر
جهان برگزار شد. در این نشست، چهار موضوع ویژه شامل 1. درک علل اصلی خشونت و جنایت
علیه اقلیت‌ها، 2. ارتقاء جلوگیری از خشونت و جنایت علیه اقلیت‌ها، 3. بررسی راه‌های
واکنش به خشونت پس از وقوع آن، 4. نقش و اهمیت اجرای حقوق اقلیت‌ها در شرایط پس از
خشونت یا درگیری، و تضمین صلح پایدار. توصیه‌های این مجمع به دولت‌ها و همچنین به نهادهای
سازمان ملل، سازمان‌های منطقه‌ای، نهادهای ملی حقوق بشر، جوامع مدنی، نمایندگان اقلیت‌ها
و رسانه ها ارسال می‌شود.[6]
هفدهمین نشست مجمع مربوط به مسائل اقلیت 28 و 29 نوامبر 2024 در ژنو برگزار می
شود .
(بنقل از کتاب : مفهوم
اقلیت در اسناد بین المللی حقوق بشر، تالیف دکتر احمد کاظمی، صفحات 51 تا 58، نشر
پژوهش های کاربردی ، چاپ دوم ، 1400)