اساتید و صاحبنظران شرکت کننده در نشست علمی «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» ویژه رونمایی از کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» بر ضرورت تعامل نظام مند مراکز مطالعاتی حوزه اقلیت ها و اقوام و دستگاههای سیاستگذاری کشور، بمنظور بهره مندی از «نتایج مطالعات حقوقی و توصیه های مشورتی منتج از بررسی های علمی» تاکید کردند.
دکتر احمد کاظمی، رییس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها در این نشست گفت: « ماموریت مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها که با اخذ مجوز از معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تاسیس شده است، شامل مطالعات مربوط به حقوق اقلیت های دینی، اقوام و به لحاظ حقوقی اقلیت های چهارگانه عرفی در سه سطح ملی، منطقه ای و بین المللی می باشد. طی مدتی که از شروع فعالیت مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها می گذرد، اقبال خیلی خوبی از طرف انجمن ها و سازمان های مردم نهاد فعال در این حوزه به این مرکز شده است که نویدبخش است. زیرا، ایران در حوزه اقلیت ها و اقوام نقاط قوت بسیار زیادی برای ارایه الگوی همزیستی برای منطقه و جهان دارد. به همین خاطر، باید از این ظرفیت تاریخی ملت واحد ایران باید فرصت سازی کرد. کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» نیز با رویکرد حقوقی و علمی درباره اقلیت های موجود در جمهوری آذربایجان و بر پایه آرشیو نویسنده و تحقیقات میدانی در این کشور که طی سه دهه جریان داشته، تالیف شده است و از این نظر، پژوهشی نو است. بخصوص که موضوع این کتاب به علت کمبود منابع درباره اقلیت ها و اقوام جمهوری آذربایجان مغفول مانده بود و علت کمبود منابع علمی در این زمینه نیز علاوه بر سیاست های نظام کمونیستی شوروی که مبتنی بر جعلیات و تحریفات درباره اقوام بود، سیاست تک قومی کنونی حاکم بر جمهوری آذربایجان است. اما، با وجود این محدودیت ها، سی و پنج گروه اقلیت در جمهوری آذربایجان شناسایی کردم که درباره برخی از این اقلیت ها اصلا نامی هم برده نمی شود و برخی از اقلیت های بزرگتر همچون تالشان نیز در آمار و ارقام رسمی جمهوری آذربایجان بسیار کوچک نمایی می شوند».
دکتر کاظمی افزود: « خوشبختانه حقوق اقلیت ها با تدوین و تصویب اسناد مختلف بین المللی معین و مشخص شده است که مهمترین این اسناد بین المللی، سند اعلامیه 1992 سازمان ملل با عنوان «اعلامیه افراد مربوط به اقلیت های قومی، مذهبی، ملی و زبانی» است که این سند ده نوع حق برای اقلیت ها شناسایی کرده است. در جمهوری آذربایجان اغلب اقلیت ها از تمامی یا اکثر این ده نوع حقی که در اعلامیه 1992 سازمان ملل معین شده است، محرومند و در مقابل، برخی اقلیت های برگزیده و ممتاز مثل یهودیان و ترک های آهیسکا وجود دارند که از امتیازات و حقوقی حتی بیش از اکثریت در جمهوری آذربایجان برخوردارند که در کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» بطور مبسوط بیان شده است. به همین خاطر، برای کسانی که علاقمندند با دیدگاه علمی و حقوقی بدانند جمهوری آذربایجان به عنوان کشوری که بر روی سیاست های قومی متمرکز شده است، خود چه رفتاری با اقلیت ها دارد؟ مطالعه این کتاب ضروری است.»
دکتر آندرانیک سیمونیان، استاد زبان های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز در این نشست گفت: « ما در ایران در فضای همزیستی کاملا طبیعی اقوام زندگی می کنیم. در ایران و حوزه کشورهای اطراف تا قبل از ورود سیاست پان ترکیسم، مردم هیچ مشکلی با هم نداشتند و ارمنی و آذری با همدیگر مودت و همکاری و همزیستی کاملا عادی داشتند. در همین کشور کنونی ارمنستان، ارامنه ای که گذرنامه ایرانی داشتند، در غرب ارمنستان زندگی می کردند و اصلا نیازی به تغییر اوراق شناسایی خود نیز نمی دیدند. براساس داده های رسمی دولت تزاری روسیه در سال 1913 که هنوز در آن دوره می توان به درست بودن داده های آماری رسمی این دولت اتکاء کرد، 12 درصد افراد دارای اوراق شناسایی (سجلّ) ایرانی در نخجوان پس از گذشت قریب به یکصد سال از جدایی سیاسی نخجوان از ایران براساس معاهده ترکمانچای، ساکن بودند و بزرگترین اقلیت قومی نخجوان نیز در آن زمان ارامنه بودند که اکنون اثری از آنها باقی نمانده است و این تغییرات ناخوشایند ناشی از تفکرات قومیت گرایی پان ترکیستی روی داده است. اکنون نیز در ایران بر اساس نگاه امتی که وجود دارد، به همه شهروندان نگاه برابر وجود دارد، اما برخی نیروهای تحت تاثیر افکار بیگانه به چارچوب حقوق قانع نیستند و قومیت گرایی می کنند که این نیز ایجاب می کند که کارهایی مثل انتشار کتاب ارزشمند «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» انجام شود».
محمدرضا دماوندی، پژوهشگر ارشد مسایل قفقاز نیز در نشست علمی «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها» گفت: «متاسفانه شناخت خیلی ناقصی از قفقاز در ایران و حتی در محیط های دانشگاهی و علمی وجود دارد و برای اینکه شناخت جامع و مانعی از این منطقه مهم حوزه تمدنی ایران به دست آوریم، ضروری است کارهای ارزشمندی همچون انتشار کتاب « وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» انجام و محتواهای علمی بیشتری تولید شود. براثر تحولات سال های اخیر امروز مشخص شده است که قفقاز جنوبی اهمیت کمتری از خلیج فارس برای ایران ندارد و از این نظر نیز نگارش و انتشار کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان» بسیار مهم است و کاملا به موقع هم منتشر شده است.»
حسن بهشتی پور، کارشناس ارشد مسایل اوراسیا نیز در این نشست گفت:« کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» این خصوصیت را دارد که در واقع از نمونه های "هزار راه نرفته" محسوب می شود. زیرا، در این مورد هیچ کس کاری در ایران نکرده بود. در حالی که این موضوع، برای کشور ما حیاتی است. اکنون کاملا روشن است که چرا ما باید برای موضوع اقلیت ها و قومیت های جمهوری آذربایجان تولید محتوا کنیم. انتشار این کتاب ، یک برخورد ایجابی با پان ترکیسم در چارچوبی بین المللی، حقوقی و علمی مستند بدون سوگیری سیاسی است که براساس سند و مدرک و واقعیات موجود است. با توجه به اینکه امروز باکو به عنوان نیروی پیشرو در جریان پان ترکیسم هدایت شده از انگلیس به خدمت گرفته شده است، ما نیز باید در این حوزه به زبان فارسی تولید محتوا کنیم که کتاب « وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» در این زمینه بی نظیر است.»
ایساک یونانسیان، رییس هیات مدیره موسسه تحقیقاتی هور نیز گفت: «متاسفانه برغم تعلق تمدنی قفقاز به ایران، بسیاری از مسایل قفقاز در ایران کاملا ناشناخته است و هنگامی که درباره مسایل این منطقه که همسایه کشورمان است، صحبت می شود، عدم شناخت در اذهان عمومی به قدری زیاد است که گویی شنونده اصطلاحا «روح دیده است!» برای اینکه از وضعیت خارج شویم باید قفقاز را در ایران بشناسیم و بشناسانیم و به همین خاطر، کتاب « وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» نباید فقط در مراکز علمی و دانشگاهی و پژوهشی باقی بماند. باید این کتاب به داخل خانه ها برود و مردم آن را بخوانند. باید این کتاب را به دست نسل جوان برسانیم. بخصوص که در مقابل انتشار این قبیل کتاب ها در ایران که خیلی نادر و کم است، در باکو ده ها و صدها برابر کتاب و مقاله مملو از جعلیات و تحریفات که همگی ضدایران است، منتشر می شود.»
رایموند توروسیان، از فعالان علمی و اجتماعی جامعه ارمنی در ایران نیز گفت: « علاوه بر ارزشمندی فعالیت های علمی دکتر کاظمی، فعالیت های رسانه ای و روشنگری هایی که در رسانه ها می کنند، بسیار موثر و مفید است که نمونه آن، حضور ایشان در برنامه ثریا شبکه یک سیما بود که اعضای خانواده ها و دوستانمان به همدیگر درباره این برنامه اطلاع رسانی و مشاهده آن را به همدیگر توصیه می کردند، چرا که موضوعات و مسایل جاری میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را با زبانی بسیار قابل فهم و لمس بیان کرد.»
دکتر عباس رحمانی، رییس مرکز تات شناسی ایران نیز گفت: « به نظر من علت نگارش کتاب « وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل»، مقابله با عوامل بیرونی است که با موجودیت «ایران فرهنگی» مشکل دارند و نمی توانند «ایران فرهنگی» را به عنوان یک واقعیت ریشه دار ببینند و تحمل کنند. نویسنده این کتاب خواسته است که نشان دهد که ما به دنبال تجزیه و اختلاف نیستیم، بلکه به دنبال وحدت و همدلی هستیم. متاسفانه در ایران افرادی مثل محمدزاده صدیق با ترویج پان ترکیسم، نقشه تجزیه ایران را پیش می بردند. پان ترکیست های وابسته به ترکیه و جمهوری آذربایجان، حتی تا سه راهی تاکستان را نیز در نقشه خود به عنوان به اصطلاح «جهان ترک» گنجانده اند و برای رسیدن به اهداف خود، تخم نفاق، اختلاف و کینه و دشمنی در جامعه می کارند و براساس اندیشه های ترکی خود به دنبال برقراری امپراطوری عثمانی هستند. اما، واقعیت این است که آذری ها با ترک ها تفاوت دارند و نباید این دو را یکی دانست و واقعیات تاریخی و تمدنی را تحریف کرد. زبان ترکی از زبان آذری که از زبان های کهن ایرانی است، فرق دارد. کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» با نگاهی علمی و انسانی به موضوع اقلیت ها پرداخته است. با همین نگاه انسانی، پژوهش و پرداختن به موضوع زبان لزگی در جمهوری آذربایجان که در حال نابودی است، اهمیت ویژه ای دارد. از همین منظر می بینیم که نویسنده کتاب « وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» نه به عنوان یک آذری زبان، نگاه قومیتی داشته و نه به عنوان یک ایرانی، نگاه پان ایرانی داشته است، بلکه نگاهی کاملا انسانی، علمی و حقوقی را در این کتاب دنبال کرده است و صرفا به زبان ها و قومیت های ایرانی جمهوری آذربایجان نپرداخته است، بلکه تمامی اقلیت ها و اقوام را بررسی کرده است. اینها نشان می دهد که نگاه این کتاب، کاملا انسان دوستانه و وطن پرستانه بوده است و از نگاه ایدئولوژیک و قومیتی مبراست. به مقوله تات ها در این کتاب به خوبی پرداخته شده است و با استفاده از منابع قوی از مراجع علمی روسیه و ترکیه و جمهوری آذربایجان و همچنین منابع ایرانی استفاده شده است و از این نظر نیز شاهکاری علمی است و در نگاهی بلندمدت به جاودانگی ایران در مقابل هجمه های پان ترکیسم و پان عربیسم بسیار کمک می کند.»
دکتر جعفر خاشع، مدیر مرکز مطالعات قفقاز وابسته به دانشگاه تهران نیز گفت : « تولید محتوای علمی در حوزه قفقاز به این علت که ایده مهاجم و سرطانی پان ترکیسم که البته ایده ای برساخته است و مبتنی بر واقعیت هم نیست و ریشه تاریخی هم ندارد، وضعیتی را به وجود آورده است که باید در این حوزه شفاف سازی علمی انجام شود. زیرا، اقوام قفقاز بخشی از هویت ایرانی و عقبه تاریخی ما هستند. با مشاهده تحولات سال های اخیر در قفقاز روشن شده است که باید رویکرد سیاست خارجی ایران از تمرکز صرف بر غرب آسیا به سمت قفقاز و آسیای مرکزی نیز بچرخد و از ظرفیت های ایران در این حوزه غفلت نشود. ایران به علت ریشه تاریخی در قفقاز ، با هیچ تهدید ذاتی و طبیعی در این حوزه مواجه نیست، بلکه هر رویکرد ضدایرانی در این حوزه مشاهده می شود، صرفا رویکردی سیاسی، تصنعی و روبنایی است که باید خنثی سازی شود. حمایت از اقوام قفقازی که ریشه و هویت ایرانی دارند، از این نظر بسیار مهم و ضروری است. ایران باید با نگاه فرهنگی همه افراد و اقوام و اقلیت هایی را که در حوزه ایران فرهنگی می گنجند، مورد توجه دهد و این مباحث علمی باید مبنای سیاستگذاری ها شوند».
مجید نعمتی سیامزگی، رییس انجمن تالشان مقیم تهران نیز گفت: «تاسیس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها با اهدافی که برایش تعریف شده است، اهمیت فوق العاده ای دارد. این مرکز باید بتواند به چراغ راهنمایی تبدیل شود و با دادن آگاهی های لازم به مردم و دولتمردان، مانع سوء استفاده از اقوام و نقشه های دشمنان برای ضربه زدن به ایران گردد. کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» که وضعیت امتداد اقوام ایرانی در جمهوری آذربایجان را پژوهش و تبیین کرده است، از این نظر بسیار ارزشمند است. ما در بخش تالشان و تات ها این اطلاع رسانی ها را داریم. در جمهوری آذربایجان بطور عجیبی جمعیت تالشان این کشور بعضا حدود 20 هزار نفر ذکر می شود، حال آنکه هم اکنون فقط آمار تالش های زندانی شده در جمهوری آذربایجان 23 هزار نفر است! انجمن تالشان ایران علاقمند به توسعه همکاری با مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها می باشد».
ابراهیم کرم زاده، عضو هیات موسس انجمن تالشان نیز گفت : «باید هم افزایی علمی و سیاست گذاری در ایران به قدری تحکیم شود که نشست های علمی و تخصصی هم با یکدیگر و هم با مراکز سیاستگذاری مرتبط شوند تا هم سیاستگذاران از نتایج نشست های علمی بهره مند شوند و هم از ترویج این مباحث علمی در جامعه توسط سازمان های مردم نهاد حمایت کنند. اقوام منطقه قفقاز همگی ریشه تمدنی ایرانی دارند و ضروری است که نشست ها و کارهای علمی درباره اقلیت ها در قفقاز توسعه یابد».
دکتر هادی رحمانی ساعد، استاد دانشگاه نیز در این نشست علمی گفت : «ضروری است مطالب کتاب وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» در نظام پایان نامه های دانشگاه ها گنجانده شود و در کرسی های ترویجی، نشست های نقد و بررسی این کتاب برگزار شود. البته، در کنار نگاه بسیار دقیق، علمی و جزئی نگری که کتاب « وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» به موضوعات اقلیت ها در جمهوری آذربایجان داشته است، نباید از نگاه کلان راهبردی به مسایل قفقاز نیز غافل شد. باید نگاه راهبردی کلان به مسایل منطقه داشته باشیم. به عنوان مثال باید مساله پان ترکیسم در قفقاز را به عنوان زیرمجموعه نظم آنگلوساکسونی مورد توجه قرار دهیم».
دکتر احمد کاظمی نویسنده کتاب «وضعیت اقلیت ها در جمهوری آذربایجان از منظر حقوق بین الملل» نیز در پایان این نشست علمی گفت: «ان شاء الله پی دی اف این کتاب نیز در اینترنت هم در دسترس عموم قرار خواهد گرفت».