همزمان با جشن یلدای ایرانی، مسیحیان ایران در حال برگزاری جشن سال نوی میلادی و میلاد حضرت مسیح (ع) هستند.
برخی محققان تاریخ معتقدند روز سوم دی ماه (۲۵ دسامبر) كه به عنوان روز تولد مسیح در میان اكثر مسیحیان جشن گرفته می شود، مرتبط با جشن یلدای ایرانی است كه نماد پایان دوران تاریكی و ورود به جهان مهر و روشنایی قلمداد می شود.
واژه «یلدا» در زبان سریانی به معنای میلاد است و گفته می شود تولد میترا، خدابانوی آئین میترائیسم را مد نظر دارد. در منابع تاریخی آمده است كه رومیان تا اوایل قرن چهارم آئین میترائیسم را پاس داشته و از روز ۱۷ تا ۲۴ دسامبر را به عنوان «جشن خدای زحل» جشن می گرفتند. با رشد مسیحیت در سال ۳۳۶ میلادی، روز ۲۵ دسامبر (۳ دی) رسماً روز میلاد مسیح خوانده شده است و در ایران نیز مسیحیان ایام میلاد حضرت مسیح (ع) را در آستانه سال نو جشن می گیرند.
از جمعیت 86 میلیونی ایران، حدود ۹۷ درصد مسلمان بوده و ۳ درصد جمعیت این کشور را هموطنان غیر مسلمانان تشكیل می دهند. براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هموطنان پیرو ادیان رسمی پذیرفته شده، از حقوقی برابر با دیگر هموطنان مسلمان برخوردار هستند. از نظر قومی نیز ، اكثر مسیحیان ایران را گروه های قومی ارامنه، آشوری ها و كلدانی ها تشكیل می دهند. اصل سیزدهم قانون اساسی ایروان پیروان ادیان مسیحی، زرتشتی و یهودیان را به عنوان «اقلیت دینی» به رسمیت شناخته و آزادی های اساسی برای آنها تضمین كرده است.
در ایران علاوه بر مسیحیان، در ایام میلاد حضرت مسیح (ع) و سال نوی میلادی، مسلمانان نیز برای احترام به هم وطنان مسیحی از نمادهای این عید در مغازه و فروشگاه ها و حتی در برخی منازل استفاده می کنند.
در این روز مسیحیان ایرانی اقدام به تزئین منازل و محیط کار خود کرده و تا پایان تعطیلات سال نو میلادی، به سفر رفته یا از مهمانان خود پذیرایی میکنند.
ارامنه ایران که پرجمعیت ترین گروه مسیحیان ایرانی هستند، در آخرین روزهای دسامبر، خود را برای سال نو آماده میکنند.
آشوری‌های ایران که دومین گروه مسیحی در ایران به لحاظ تعداد هستند، از اخلاف اقوام اصیلی هستند که از دیرباز در سرزمین ایران کهن زندگی می کرده اند و از بدو پیدایش مسیحیت، به ویژه در قرن اول تا سوم میلادی به این آئین گرویدند. آنها مانند بیشتر مسیحیان دنیا، روز ۲۵ دسامبر را سالروز تولد عیسی مسیح (ع) می‌دانند و آن را گرامی می‌دارند.
مسیحیان آشوری از ۲۵ روز مانده به میلاد مسیح (ع) روزهای با عنوان روزه پرهیز می‌گیرند و در این مدت از خوردن گوشت و لبنیات دوری می‌جویند. با فرا رسیدن ۲۵ دسامبر (چهارم دی)، آشوریان روزه خود را به پایان رسانده و در کلیسا گرد هم آمده و با ذکر دعا و انجام مراسم عشای ربانی توسط اسقف، آئین مخصوص زادروز حضرت مسیح (ع) را به‌جای آورده و به دید و بازدید می‌پردازند. از نکات قابل توجه دیگر این است که برخلاف همه مسیحیان که روز اول ژانویه را به عنوان آغاز سال نو می‌دانند، سال نو آشوری‌ها در ماه نیسان و همزمان با مراسم ۱۳ فروردین ایرانی‌ها است.
روبرت بگلریان نماینده سابق ارامنه جنوب كشور و اصفهان در مجلس شورای اسلامی می گوید: «جامعه مسیحیت در رابطه با برگزاری مراسم دینی كه تنها به لحظه تحویل سال میلادی و تولد حضرت مسیح (ع) محدود نمی شود، در تمام طول سال، اعیاد و مراسم با هیچ گونه محدودیتی مواجه نیستند. بخش دیگر این جشن ها در حوزه خصوصی خانواده ها صورت گرفته و بخش عمومی تر آن با هماهنگی و تعاملی كه میان دستگاه های نظارتی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد، جوامع مسیحی می توانند از سالن ها و هتل های مورد نظر خود استفاده كنند.»
رئیس هیأت نمایندگی خلیفه گری كل ارامنه آذربایجان در ارومیه نیز خاطرنشان می كند: «ارامنه، عید میلاد مسیح و غسل تعمید حضرت مسیح(ع) را در حالی كه خاچ (صلیب) را با همراهی ساغدوش و سولدوش در آب می گذارند یكجا جشن می گیرند.»
گرچه برگزاری مراسم كریسمس و آغاز سال نو میلادی یك سنت دینی و مذهبی خاص مسیحیان محسوب می شود اما آئین های ارامنه ایران برای بزرگداشت این مراسم با سنت های كهن ایرانی به شكل جالب توجهی تركیب یافته است.
«مارینا دانغیان» استاد دانشگاه و ارمنی ساكن تبریز درباره مراسم ارامنه ایران در ایام كریسمس و آغاز سال نو میلادی می گوید: «ارامنه ایران در این ایام تركیبی از سنت های ایرانی - ارمنی و مسیحی را بر جای می گذارند. در حالی كه خانه تكانی و خوردن پلو ماهی و كوكو با مراسم نوروز ایرانی همسان است تزئینات درخت كاج و دریافت هدیه از بابانوئل نیز همان است كه با اختلاف اندكی در میان سایر مسیحیان رایج است. در شب تحویل سال نو میلادی همه ارامنه با اعضای خانواده در منزل یا در كلیساها و سایر اماكن مشخص شده دور هم جمع شده و با برنامه هایی خاص به استقبال سال نو می روند. در این شب، مسیحیان ارمنی سال قدیمی را با همه شادی ها و غم هایش به خاطره ها سپرده و از درگاه خداوند منان برای سال جدید آرزوی صلح و صفا و صمیمیت می كنند.»
این هموطن ارمنی ساكن تبریز در خصوص مراسم ویژه سالروز تولد مسیح(ع) نیز می گوید: «در این روز ارامنه در كلیساها جمع شده و با روشن كردن شمع در فضایی روحانی به راز و نیاز می پردازند. هموطنان ارمنی در این مراسم روح و روان خود را با دعا و استعانت از درگاه پروردگار صیقل می دهند و سرشار از عشق و زندگی به خانه های خود باز می گردند. دادن كادو از سوی بابانوئل نه فقط برای كودكان بلكه برای ما بزرگترها هم شادی آفرین و خاطره انگیز است.»
كشیش «داریاوش عزیزیان» سرپرست كلیسای شرق آشور ارومیه در مورد مراسم ویژه آشوریان در سالروز تولد مسیح(ع) و آغاز سال نو میلادی می گوید: « با همكاری و همراهی نهادهای دولتی مراسم سال نو میلادی و سالروز تولد مسیح(ع) برگزار می شود. معمولا در شب ۲۵ دسامبر با همكاری كمیته امداد امام(ره) هدایایی به عنوان عیدی برای كودكان و نوجوانان آشوری تهیه می شود كه به خانواده های نیازمند آشوری در این منطقه اهدا شده و موجب شادی این خانواده ها در ایام عید می شود و همچنین بنیاد شهید انقلاب اسلامی طی مراسم ویژه ای از خانواده های ایثارگران، شهدا، جانبازان و آزادگان مسیحی نیز تجلیل می کند.»
کریسمس ارامنه حدود ده روز دیرتر از سایر مسیحیان شروع می‌شود. یعنی در حالی که اکثر مسیحی‌های دنیا (از کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها گرفته تا گروه عمده‌ای از ارتدوکس‌ها) ۲۵ دسامبر را روز ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) می‌دانند، پیروان کلیسای مستقل ارامنه ۶ ژانویه را کریسمس می‌گیرند. با وجود این اختلاف، سال نوی مسیحی از همان شب اول ژانویه آغاز می‌شود و با مراسم خاص خودش همراه است
این جشن ها در ایران روز به روز مردمی‌تر می‌شود و بسیاری از جوانان مسیحی از بیست و پنجم دسامبر، این جشن‌ها را شروع میکنند. درخت‌های کریسمس که با نوارهای قرمز و سبز و جعبه‌های طلایی تزیین شده‌اند، در پشت ویترین مغازه‌ها و ورودی‌های بزرگ یا هتل‌های مناطق مختلف تهران از جمله مناطق مسیحی‌نشین به نمایش گذاشته می‌شوند. از جمله در «ده متری ارامنه» واقع در خیابان خواجه نظام تهران، جایی که همیشه بوی قهوه تازه آسیاب‌شده آدم را مست می‌کند، بازار خرید و شادباش گفتن به زبان ارمنی گرم است.
درختان تزئین‌شده در کنار تصاویری از حضرت مریم، یوسف و عیسی نوزاد (ع) نیز در مغازه‌های خیابان میرزای شیرازی و نجات‌اللهی تهران که بسیاری از ارامنه‌های ایران در آن مناطق ساکن هستند، به چشم می‌‌خورد. برخلاف کشورهایی که مراسم جشن مسیحیان به هتل‌های محل استقرار خارجی‌ها محدود می‌شود، در تهران چنین محدودیت‌هایی وجود ندارد.
پشت شیشه اغلب مغازه‌ها تراکت‌هایی چسبانده شده که کنار عکس رنگی چند جوان ارمنی، زمان و مکان جشن و اجرای موزیک زنده آنها را اعلام می‌کند. بهترین برنامه‌ها را باید در باشگاه «آرارات» سراغ گرفت؛ آنجا علاوه بر برپایی بازارچه خیریه (به همراه خوراکی مخصوص و کاردستی‌های ظریف)، بهترین گروه‌های موسیقی ارمنی برنامه دارند.
کافه قنادی «لرد» در ابتدای خیابان ویلا هم از آن مکان‌هایی است که با پیراشکی‌ها و شیرینی‌های خوش طعم و بو، وسوسه‌انگیز و شادی‌افزا، بوی این عید را به مشام آدم می‌آورد. همه با سرعت و علاقه مشغول خریدهای سال نو میلادی هستند. چند صد متر آن طرف‌تر، خیابان سنایی در این چله زمستان به لطف وجود بابانوئل‌ها، کاج‌های مصنوعی سبز، زرق و برق فروشگاه‌ها و... رنگارنگ و چشم‌نواز شده است. اما عطر کاج واقعی را می‌توانید در خیابان کناری آن حس کنید، جایی که با وجود نکوهش قطع درختچه‌های کاج، مملو از درخت‌هایی است که وجب به وجب شاخه‌هایشان را با ریسمانی بسته‌اند تا حمل و نقل آنها آسان شود.
شب اول ژانویه، ناقوس کلیساها به نشانه آغاز سال نو به صدا درمی‌آیند؛ درست راس ساعت ۱۲، همزمان با شروع نوروز مسیحی‌ها، خانواده‌های ارمنی گروه گروه وارد حیاط کلیسا می‌شوند. «کوکوپلو» خود را خورده‌اند و به آشنایان و هم کیشان و هم وطنان خود تبریک می گویند.
شب ۵ ژانویه مراسم بسیار باشکوهی در کلیساها انجام می‌شود. ارامنه دو جشن اصلی دارند، میلاد مسیح و دیگری عید پاک که عصر برگزار می‌شود. غیر از این مراسم، باداراک صبح‌ها برگزار می‌شود. مردم به کلیسا می‌روند و روزه‌شان را با مراسم عشاء ربانی باز میکنند و به عنوان تبرک، کره متبرک را به همه می‌دهند که آن را در غذایشان می‌ریزند. مراسم تبرک آب نیز وجود دارد که به یاد تعمید مسیح در رود اردن، صلیبی را در ظرف آب بزرگی می‌اندازند و با روغن مقدس آن را تبرک می‌دهند و بعد یک نوجوان صلیب را بیرون می‌کشد و آب تبرک را بین مردم تقسیم میکنند که آن را هم برای تبرک خانه و هم برای شفای بیماران می‌برند.
مراسم سال نو میلادی هر سال نیمه شب اول ژانویه در بزرگ‌ترین و زیباترین کلیسای ایران یعنی کلیسای وانک واقع در محله ارامنه‌نشین جلفای اصفهان نیز برگزار می‌شود و کلام عیسی مسیح تکرار می گردد: «در ازل کلمه بود. کلمه با خدا بود و کلمه خود خدا بود. از ازل کلمه با خدا بود. همه چیز به وسیله او هستی یافت و بدون او چیزی آفریده نشد. حیات از او به وجود آمد و آن حیات نور آدمیان بود. نور در تاریکی می‌تابد و تاریکی هرگز بر آن چیره نشده است...»
شایان ذکر است از نظر بسیاری از جامعه شناسان غربی مانند ویل کیمیلیکا ، ایران با هزاران سال تجربه همزیستی پیروان ادیان الهی، اقلیت ها و اقوام، «ملت واحد ایران» را ایجاد و الگویی جهانی برای همزیستی مسالمت آمیز انسانها به نمایش گذاشته است .
