کتاب «سرگذشت جدا شدن تالشان قفقاز از ایران»
نویسنده: مجید کریمی
انتشارات: آرمان
سال نشر: 1403
۴۱۶ صفحه
این کتاب دارای پیش گفتار و دیباچه (سخنی با آیندگان و آرمان خواهان) و سه گفتار و یک پیوست است. گفتار اول کتاب به جدایی تلخ بخشی از تالش و مردمانش از ایران می‌پردازد. گفتار دوم درباره جمهوری یکم مغان و سرنوشت آن است. گفتار سوم جمهوری خودمختار دوم تالش-مغان و سرنوشت آن است. کتاب همچنین ۸ پیوست و یک گاه‌شمار دارد. نویسنده تاریخ سیاسی- اجتماعی تالشان قفقاز را در سه دوره پیشا ترکمان چای، تزاری و سوسیالیستی و پسا فروپاشی بررسی کرده است.
«سرگذشت جدا شدن تالشان قفقاز از ایران» دارای ۴۸ نقشه تاریخی- جغرافیایی و ژئوپلیتیکی از تالش قفقاز است و۳۶ تصویر از چهره‌ها و رویدادهای تاریخی و سیاسی مردم تالش در فرادست ارس در آن درج شده است. و در آن ده‌ها سند تاریخی نیز بررسی شده است.
برای پژوهش این کتاب از بن نوشته‌های آذری، ترکی استامبولی و انگلیسی و ارمنی و روسی و همچنین گفتگو با برخی کنشگران شناخته شده تالش قفقاز (آران و شروان) بهره برداری شده است.