نشست تخصصی «بازخوانی اندیشه رهبر انقلاب اسلامی در باب حقوق اقلیت‌ها؛
راهبردی برای همزیستی مسالمت‌آمیز» روز دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴ در
مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها در تهران برگزار شد. این نشست شصت و یکمین پیش‌نشست
همایش بین‌المللی «حقوق و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای»
بود که با همکاری مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها و پژوهشکده شورای نگهبان قانون اساسی
برگزار گردید.
سخنرانان این نشست عبارت بودند از:
- دکتر احمد کاظمی، استاد حقوق بین‌الملل
دانشگاه، مؤلف کتاب مرجع «مفهوم اقلیت در اسناد بین‌المللی حقوق بشر» و رئیس
مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها.
- حجت الاسلام دکتر ابراهیم موسی‌زاده،
استاد تمام دانشگاه تهران.
- علی‌اکبر داودی‌پور، دانشجوی دکترا
دانشگاه تهران، که نتایج یافته‌های علمی خود در خصوص جایگاه اقلیت‌ها در
منظومه فکری مقام معظم رهبری را ارائه کرد.
مشروح سخنرانی ها به این شرح
است :
دکتر احمد کاظمی رئیس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها:
بسم الله الرحمن الرحیم، سلام و عرض ادب خدمت همه‌ی اساتید و عزیزان
حاضر در جلسه و همه‌ی علاقمندانی که از طریق فضای مجازی پیگیر این جلسه هستند. خیلی خوشحالیم که در باب بحث حقوق اقلیت ها که بحث
اصلی فعالیت مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها است، شاهد یک نشست جدید هستیم. تشکر می کنم
از پژوهشکده شورای محترم نگهبان که شرایط همکاری مشترک و مشارکت در این نشست را
فراهم کردند. عنوان نشست، "بازخوانی
اندیشه مقام معظم رهبری در باب حقوق اقلیت ها به عنوان راهبردی برای همزیستی
مسالمت آمیز" است که در ذیل پیش نشست های همایش
حقوق و آزادی های مشروع در منظومه فکری مقام معظم رهبری برگزار می شوند. من قبل از
اینکه مقدمه ای راجع به بحث مطرح بکنم، اشاره کوتاهی می کنم به فعالیت مرکز پژوشی
حقوق اقلیت ها که ذیل معاونت پژوهشی وزارت علوم در سه سطح ملی، منطقه ای و بین
المللی در باب حقوق اقلیت و مفهوم اقلیت فعالیت می کند. این مرکز علاوه بر اینکه
در خصوص مباحث داخلی و ملی مرتبط با حقوق اقلیت ها فعالیت دارد، در سطح منطقه ای و
بین المللی هم به دلیل سابقه ی طولانی تمدنی و دستاوردهایی که در واقع الگوی
ایرانی اسلامی پیشرفت در باب حقوق اقلیت ها داشته است، فعالیت های بسیار خوبی دارد
که هم از منظر همکاری با سازمان های بین المللی در حوزه ی حقوق اقلیت ها و هم با مراکز دانشگاهی و پژوهشی و حضور در
کنفرانس ها و مشارکت در نشست های مربوطه قابل توجه است. طبیعتاً در داخل ایران وقتی صحبت از بحث اقلیت
ها می کنیم، همانطور که در اصل سیزده قانون اساسی آمده است، اقلیت های دینی مطرح می
باشد؛ قانون گذار در کشور ما بحث اقلیت ها را معطوف به اقلیت های مذهبی دانسته
است. به دلیل اینکه در کشوری مثل ایران که
سابقه تمدنی طولانی دارد، عموماً صحبت از اقلیت قومی اجحاف در حق اقوام محسوب می
شود. زیرا، این نکته بسیار مهمی است که وقتی ما صحبت از اقوام می کنیم در داخل کشور،
به معنی اقلیت قومی نیست، بلکه صرفا اشاره به تفاوت زبان های محلی و فرهنگ های
بومی است. تقریبا از دهه شصت میلادی به بعد که کمیسیون فرعی منع تبعیض و حمایت از اقلیت
ها، واژه قوم را بجای واژه نژاد تعریف کرده، در بحث حقوق بین‌الملل بشر واژه قوم مفهومی
موسعی از نژاد ، عادات و سنن فرهنگی و محلی را دارد. به همین علت، در اینجا اطلاق
اقلیت قومی، به نوعی اجحاف در حق اقوام ایرانی محسوب می شود. دلیلش هم این است که
ایران همیشه یک ملت واحد بوده است و دقیقاً به خاطر همین است که مقام مظلم رهبری
هم در صحبت های خود موکد تاکید کرده اند
که ما به اقوام حقیقتاً به عنوان یک فرصت نگاه می کنیم. به دلیل اینکه همانطوریکه ایشان
هم تأکید کرده اند ایران یک کشور یکپارچه است و مثلا مانند شوروی نبوده که متشکل
از ملت های مختلف باشد. به همین علت، وقتی که صحبت از اقوام در ایران می کنیم، در
واقع همان ملت واحد ایران است که قوم و نژاد ایرانی است و این بسیار مهم است. ایرانی
بودن در مباحث اقلیت ها و اقوام آنقدر اهمیت دارد که حتی برخی از نمایندگان اقلیت
های دینی در مراوداتی که با ما (مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها) دارند، مستمرا یکی از درخواست هایی که مطرح می کنند، این است «ما
را به عنوان اقلیت دینی نام نبرید» بلکه به عنوان «غیرمسلمانان ایرانی» نام ببرید.
این نگاه، همگرایی و یکپارچگی است که حتی
در حوزه دینی نیز به همین شکل نگاه می کنند و این نشان می دهد که ما به برکت الگوی
ایرانی اسلامی یک محتوای بسیار فاخر و ارزشمند در حوزه ی اقلیت ها داریم. اما وقتی که در عرصه ی بین المللی و حقوق بین
الملل اقلیت ها صحبت می کنیم، بر اساس آن چیزی که در اعلامیه ی 1992 مجمع عمومی
سازمان ملل در خصوص اقلیت ها آمده، با چهار طیف اقلیت مواجه هستیم؛ یعنی اقلیت های
مذهبی، اقلیت های قومی، اقلیت های زبانی و اقلیت های ملی. حقوق بین الملل معاصر در
این عرصه بیشتر متاثر از دولت ملت های مدرن در اروپا بوده است. یعنی وجود مرزهای
تحمیلی، مرزهایی که حاصل جنگ ها بوده و باعث شده که در واقع جدایی های نژادی پیش
بیاید و نگاه به اقلیت ها بر همان اساس شکل بگیرد. به خاطر همین است که خیلی از تئوریسین
های برجسته ی غربی مثل همین آقای آنتونی اسمیت و کیمیلیکا تأکید می کنند که اصلاً
مفهوم اقلیت و خصوصاً در بحث اقلیت قومی در کشورهای باستانی مثل ایران جایگاه ندارد.
زیرا، آنها در طول تاریخ یک ملت واحده را تشکیل داده اند. اما در سطح بین المللی وقتی ما صحبت از اقلیت ها
می کنیم چهار اقلیت به نوعی بطور عرفی شناخته شده است و طبیعتاً در سطح منطقه و
بین الملی مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها هم در مطالعات خود این چهار زمینه را بررسی
می کند، براساس اسناد بین المللی حقوق اقلیت ها که در راس آنها اعلامیه ی 1992 و میثاقین
1966 قرار دارد و نیز برخی اسناد عام حقوق بشری که مرتبط با بحث حقوق اقلیت ها می باشند.
اما آن چیزی که امروز در این جلسه در واقع بحث اصلی ماست بحث جایگاه
حقوق اقلیت ها در اندیشه و منظومه فکری مقام معظم رهبری است و طبیعتاً اقلیت های دینی
مد نظر هستند. البته این هم باید مطرح بشود که در حقوق بین الملل اقلیت ها، باید
توجه داشت که اقلیت های مذهبی ریشه دارترین اقلیت ها محسوب می شوند. یعنی از زمانی
که پیمان آوگسبورگ که در واقع در آلمان در 1555 میلادی امضا می شود و بحث حقوق
فرقه لوترانیسم در مقابل کاتولیک ها مطرح می شود، بحث حقوق اقلیت مذهبی مدنظر بوده
است. این یک بحث ریشه دار است. ولی آن چیزی که من بطور کوتاه از منظر مطالعاتی
که مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها انجام داده، مطرح می کنم، این است که ما آرا و
اندیشه هایی در منظومه فکری رهبر انقلاب راجع به بحث اقلیت ها داریم که در بیانات
ایشان به کرات مطرح شده و تأکید بر حقوق
برابر و امنیت آنها و تأکید بر بر کرامت انسانی آنها و اصولی که
طبیعتاً در حقوق بشر اسلامی مطرح است، دارند ولی نکته ای که به نظرم جای اشاره ویژه دارد،
بحث رویه ی معظم له در باب حقوق اقلیت هاست، یعنی اقداماتی که ایشان در این خصوص انجام
داده اند. بررسی سخنرانی ها، اندیشه ها، سیره عملی و رویه رهبر انقلاب اسلامی در
قبال اقلیت های دینی، نشان می دهد که ایشان هیچ تمایزی میان ایرانیان اعم از
مسلمان و غیرمسلمان قایل نیستند و همگان را اجزای ملت واحد ایرانی می دانند. حضرت
آیت الله خامنه ای تاکید بر حقوق برابر ملت از جمله پیروان سایر ادیان و مذاهب
دارند و بارها بر برابری و امنیت و کرامت انسانی آنها تاکید کرده اند. دیدارهای
سالانه ایشان با نمایندگان و خانواده های اقلیت های دینی نشان می دهد که این سیره
رهبری چراغ راه برای سیاست گذاری ها و تصمیمات دولت و جامعه در قبال اقلیت هاست.
از جمله، ورودی که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال 1381 برای حل مساله دیه و تحقق
خواسته های اقلیت های دینی در زمینه برابری دیه داشته اند و حکم حکومتی که برای حل
این مساله صادر کرده اند، برای حل سایر مسایل نیز راهگشاست. بویژه اینکه اقلیت های
دینی در خصوص مسایل مربوط به قصاص، ارث و حذف برخی کلمات در قوانین مدنی و مجازات
اسلامی، درخواست هایی از نظام اسلامی دارند و همچنین درخواست هایی از این مرکز
پژوهشی، برای بررسی موضوع داشته اند. بنظرم این نشست ها و در واقع ایده هایی که عزیزان
فعال در حوزه اقلیت ها مطرح می کنند و مراوداتی که با نمایندگان اقلیت ها وجود
دارد، می تواند مثل همان تجربه سال 1381 در حل مساله دیه اقلیت ها (دیه برابر)، دیگر
درخواست های اقلیت های دینی نیز، با عنایت رهبری و طرح های حقوقدانان حل بشود و
مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها آمادگی کامل برای پیگیری و به سرانجام رساندن این
ابتکارات و طرح ها را دارد.
تاکید و تمجیدی که رهبری درباره بصیرت تحسین برانگیز اقلیت های دینی ایران
در فراز و نشیب های تاریخی دارند، صفت بارزی برای اقلیت های دینی کشور است که ریشه
در فرهنگ و تاریخ ایران دارد؛ امروزه، دغدغه در عرصه حقوق بین الملل در خصوص
پایبندی اقلیت ها به مبانی کشورشان بحدی، جدّی است که در اسناد بین المللی حقوق
اقلیت ها، وفاداری به کشور، یکی از مولفه های تعریف اقلیت و شرط وارد شدن به دایره
حمایتی اقلیت محسوب می شود؛ اساسا اسناد حقوق بین الملل اقلیت ها، گروهی را که
وفاداری به کشور متبوع را نداشته باشد، در تعریف اقلیت نمی گنجاند؛ حال آنکه در
ایران هرگز دغدعه ای در خصوص وفاداری اقلیت ها نبوده است و این به دلیل تاریخ
همزیستی هزاران ساله ملت واحد ایران می باشد. حتی اقلیت های دینی درخواست دارند که
از آنها به عنوان «غیر مسلمانان ایرانی» نامبرده شود نه اقلیت دینی. در همین راستا
نیز شاهد بودیم اقلیت های دینی ایران، در جنگ 12 روزه رژیم صهیونیستی علیه
کشورمان، از همان ابتدا، وفاداری و همبستگی ملی خود به عنوان جزئی از ملت ایران را
مجدد به نمایش گذاشتند. علی رغم دستاوردهای نظری و عملی بسیار مهم که ایران در
حوزه ی اقلیت ها دارد، تبلیغات نظام مند و سیستماتیکی علیه کشور ما در این حوزه جریان
دارد. اما، همیشه و در هر مقطعی شاهد موضع
گیری اقلیت های دینی در این خصوص بوده ایم و جدیدترین موردش همین جنگ دوازده روزه
تحمیلی علیه کشورمان بود که دیدیم از همان روز اول اقلیت های مذهبی در داخل کشور
موضع یکپارچه ای را در کنار سایر آحاد ملت ایران اتخاذ کردند. در واقع این بصیرت
ریشه در همان تاریخ و فرهنگ کهن ایران دارد.
دکتر موسی زاده استاد تمام دانشگاه تهران:
سلام عرض می کنم خدمت حضار محترم و مهمانان گرامی. تقدیر و تشکر فراوان از برگزار کنندگان این نشست،
پژوهشکده شورای نگهبان و دبیرخانه همایش و جناب آقای دکتر فارسیان و دوستان و
همکارانشان و همچنین تقدیر ویژه از جناب آقای دکتر کاظمی و مرکز پژوهشی حقوق اقلیت
ها و محقق و پژوهشگر ارجمند آقای داوودی پور که بار اصلی این نشست بر عهده ی ایشان
است. البته رئوس مطالب را به زیبایی و
خوبی و جامع و کامل، آقای دکتر کاظمی فرمودند. حقیقتا خیلی خوشحال هستم به دلیل اینکه این نشست
در یک مرکز تخصصی برگزار می شود که این مرکز کاملا نوآورانه ،مفید، کاربردی و
هوشمندانه است. اولین مرکز پژوهشی در حوزه
حقوق اقلیت هاست و فراتر از جنبه های پژوهشی و نظری که ممکن است داشته باشد، به
لحاظ بین المللی و منطقه ای هم مورد توجه و عنایت می تواند باشد و در آینده برای
کشور بسیار مفید واقع شود. آقای دکتر
فارسیان هم در ابتدا اشاره کردند که ما باید در مباحث حقوقی بین المللی از حالت
انفعال خارج بشویم و حالت و رویکرد تهاجمی داشته باشیم. یکی از مراکزی که می تواند
به این امر کمک کند، همین مرکز است. بخش اعظمی از شیعیان که هم کیش و هم مذهب ما
هستند در سایر کشورها اقلیت محسوب می شوند و بخشی از هم زبان های ما و هم ملیت های
ما که در سایر کشورها هستند، اقلیت محسوب می شوند و بخشی از مسلمان ها در همه دنیا
معمولا اقلیت محسوب می شوند. ملجا و
پناهگاه حقوق از دست رفته شیعیان و ایرانی ها و مسلمانانی که در واقع بنا به دلایل
مختلف ممکن است مورد آزار و اذیت قرار بگیرند، پیگیریش از چنین مرکزی می تواند
باشد. تاسیس این مرکز توسط آقای دکتر کاظمی حقیقتا یک اقدام بسیار هوشمندانه بوده است
و از این جهت تبریک مضاعف عرض می کنم و بیان این را نه به عنوان در واقع تعارفات
اداری، بلکه به عنوان تکلیف شرعی و ملی خود می دانم که با جنابعالی همکاری و
مساعدت داشته باشیم و ان شاالله گام های موثری برداشته بشود. برگزاری این پیش نشست
در همین جا خودش یک نوع گام مهمی است که علاوه بر طرح مباحث نظری، اهمیت کاربردی
دارد در بحث هایی که در میانمار اتفاق می
افتد و بحث هایی که در پاکستان و در برخی
از کشورها اتفاق می افتد، و نیز در مباحث ایرانی های غیرمسلمان، این مرکز می تواند
خیلی مفید باشد.
یک نکته دیگر هم راجع به محور
همایش عرض کنم و بعد ان شاالله در محضر آقای دکتر داوودی پور برای ارایه بحث اصلی
خواهیم بود. یکی از محورهای همایش حقوق و آزادی های مشروع در منظومه فکری حضرت آیت
الله العظمی خامنه ای به خوبی توسط جناب آقای دکتر داوودی پور انتخاب شده است که
بحث حقوق اقلیت ها و نقش آن در
همزیستی و همبستگی ملی است. بنظر من در جمهوری اسلامی ایران متن قانون اساسی و
بالاتر از آن تفسیر عملی قانون اساسی در رویه امام خمینی ره و مقام معظم رهبری
حداقل از رویکرد دینی و مذهبی یک تحولی در بحث اقلیت ها ایجاد کرده است. استحضار
دارید بنا به ادله ای که نمی خواهم خیلی به ریشه های در واقع سیاسیش اشاره کنیم،
همیشه اسلام و مذهب تشیع بدون مبنا متهم می شد به برخی از اقداماتی که در قبال
برادران غیرمسلمان اتفاق می افتد. اما، حقوق اقلیت های دینی در قانون اساسی جمهوری
اسلامی ایران به صورت سند جامع و عالی ترین سند حقوقی در اصول دوازدهم، سیزدهم و
چهاردهم به رسمیت شناخته شد و اقداماتی که توسط امام و نهادهای رسمی و بعدها توسط
مقام معظم رهبری در دیدار سالیانه، در ایام دهه ی فجر و مناسبت های مختلف، در آغاز
سال نو میلادی که ایشان در واقع عمدا در منازل آنها حضور می یابند و برخلاف برخی
تلقی ها در مورد غیر مسلمان ها، ایشان از ماکولات سفره آنها بدون هیچ گونه تعارف و
بدون هیچ گونه تقیه استفاده می کنند، یک مشی و در واقع سیره ای شد که نگاه ایشان
به اقلیت های دینی را بیان می کند و رویکرد نظام جمهوری اسلامی ایران به اقلیت های
دینی را تعیین کرده است.
در مقام مقایسه، باید توجه کرد که سایر کشورها در مقابل اقلیت ها چه
اقداماتی دارند و جمهوری اسلامی ایران چه اقداماتی دارد؟ به زبان ساده اگر بخواهیم
رویکرد کشورها را نسبت به اقلیت ها طبقه بندی کنیم، دو تا رویکرد تقریبا قابل
استحصال است؛ یک رویکرد سلبی است که هم ریشه تاریخی دارد و هم گسترده است و یکی
دیگر، رویکرد ایجابی. حقوق اقلیت ها در عرصه بین المللی به نظر می رسد که اصلا در
مقابل این رویکرد سلبی شکل گرفت؛ به این معنا که همیشه اقلیت ها نه فقط اینکه
حقوقشان تضییع می شد، بلکه سعی می شد که ریشه
آنها خشکانده شود و نسل کشی اقلیت ها، پاکسازی هویت اقلیت ها نشاندهنده غالب بودن این
رویکرد سلبی در دنیا بوده که امروز هم که در قرن بیست و یک مجددا شاهد همین هستیم
و این اقدامات را در کشورهای منطقه و در دور و نزدیک ملاحظه می
کنیم که اصلا اقلیت دارای حق حیات نبود و بسیاری بر این باور بودند که اقلیت ها را
باید از بین ببریم یا باید به دین و مذهب
و آیین و کیش و مذهب غالب در بیایند و آن را بپذیرند و در غیر این صورت، حق زیست
ندارند. این اقداماتی سلبی است که بخش اعظمی از سازوکارهای حقوق اقلیت ها در پاسخ آن
شکل گرفته است. ولی جمهوری اسلامی ایران
اصلا هیچ وقت رویکرد سلبی نداشته و رویکرد ایجابی را عرضه کرده است و ضمن اینکه
ایرانی بودن آنها را و تعلق آنها را به
دین و مذهبشان را به رسمیت می شناسد و در اصل سیزدهم و چهاردهم قانون اساسی، تاسیس
مراکز عبادتگاه ها ،مدارس و اشتغال آنها را در مناصب اداری تا زمانی که در واقع به
آیین خودشان پایبند هستند، به رسمیت می شناسد و اقدامات ایجابی هم در راستای توسعه
حقوق اقلیت های دینی اتخاذ کرده است که این حقیقتا نکته بسیار مهمی است که عینا
همین سیره را ما در فرمایشات و در واقع دستورات آیت الله العظمی خامنه ای شاهد
بوده ایم که به چند موردش آقای دکتر کاظمی هم اشاره فرمودند. نظام حقوقی جمهوری
اسلامی ایران و اندیشه های رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص حقوق اقلیت های دینی
بر رویکرد ایجابی استوار است که بر تامین حقوق و آزادی های جوامع اقلیت تاکید
دارد. اما، در اکثر نظام های حقوق موجود در دنیا در باب حقوق اقلیت ها رویکرد سلبی
حاکم است، به این معنا که آن نظام ها بر ضرر نرساندن اکثریت و اقلیت به همدیگر
تاکید می کنند. براساس مبانی اسلامی و افکار و اندیشه های رهبر معظم انقلاب
اسلامی، ایرانی بودن جوامع اقلیت دینی و تعلق شان به دین و اعتقادات مذهبی خودشان
و نیز فراهم شدن شرایط اشتغال آنها در ساختارهای دولتی و ادارات کشور به رسمیت
شناخته و حقوق شان در زمینه های دینی، مدنی، اقتصادی ، مشارکت سیاسی و غیره بطور
کامل تامین شده است. علاوه بر قانون اساسی و قوانین مصوب در زمینه حقوق اقلیت ها ،
بسیاری از حقوق مترتب بر آنها در گردش های کار اداری معمولی تامین می شود که اعلام
رسانه ای ندارد، اما این رویه، اهمیت فراوان در تامین حقوق اقلیت ها دارد. لذا این ها نکات بسیار مهمی هستند که در مقایسه
اقدامات جمهوری اسلامی ایران از جمله عملکرد مقام معظم رهبری با حاکمان سایر
کشورها و با اقدامات سایر کشورها کاملا مشخص است. اما، متاسفانه علی رغم این همه اقدامات مثبت، دائم
علیه ایران سیاه نمایی می شود و جمهوری
اسلامی ایران به کوتاهی متهم می شود که حقیقتا به این نحو نیست.
علی اکبر داوودی پور دانشجوی دکترا حقوق بین
الملل عمومی دانشگاه تهران:
بسم الله الرحمن الرحیم من هم سلام عرض می کنم خدمت همه بزرگواران و
دوستانی که حالا همین جا حضور دارند و هم تصویر و صدای ما را از فضای مجازی دارند.
خیلی ممنونم از هر دو استاد عزیز بیشتر
مطالب تقریبا گفته شد یعنی اصل موضوع گفته شد من فقط سعی می کنم یک جمع بندی بکنم.
تشکرم از شورای نگهبان و دبیرخانه همایش این است که این منظومه ی فکری مقام معظم
رهبری در زمان حیات ایشان بررسی می شود و ما می توانیم نظرات خود ایشان را هم بگیریم و
قطعا صرفا تفسیرهای ما نخواهد بود و حتما تاییداتی هم می شود از ایشان گرفت. افکار
و سیره رهبری در خصوص اقلیت های دینی از
این جهت اهمیت فراوان دارد که دیدگاه های ایشان در شان مرجع تقلیدِ مسلط بر متون دینی،
حاکم و سیاستگذار یک کشور مهم و دارای بافت مذهبی ویژه، تعیین کننده است و بر رویه
ها و فعالیت ها تاثیر می گذارد و تعیین کنندگی ایران را در ارایه الگوی پیشرو حقوق
اقلیت های دینی نشان می دهد. همچنانکه گفتمان بین دینی برای نخستین بار در ایران
در زمان امامت امام رضا (ع) در شهر طوس صورت گرفت، اکنون نیز ایران همین موقعیت را
در جهت دهی به گفتمان جهانی در زمینه حقوق اقلیت های دینی دارد و توجه جهانی که به
افتتاح ایستگاه متروی مریم مقدس(س) در همین روزهای اخیر شاهد بودیم، بیانگر این
واقعیت است.
همانطور که آقای دکتر کاظمی هم فرمودند که ایران کشوری است که به معنای
مرسوم بین المللی، اقلیتی نداشته و ندارد و نخواهد داشت. همه اجزای تشکیل دهنده ایران
ریشه تاریخی چند هزار ساله دارندکه در کنار هم و با هم یک کشور و یک امپراتوری
ایجاد کرده اند. نکته بسیار مهمی که
درباره منظومه فکری آیت الله خامنه ای باید توجه داشته باشیم، این است که همه
رهبران کشورهای دیگر بر پویایی افکار ایشان
تاکید دارند و پویایی افکار ایشان برای همگان مسجل شده است و این ویژگی هم در بعد
عملی و هم در بعد نظری کاملا مشهود است. تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی در حفظ و
حمایت از حقوق اقلیت های دینی بر روی اصل کرامت انسانی استوار است. ایشان در موضوع اقلیت های مذهبی نیز پا را فراتر از
جغرافیا می گذارند و به امت واحده تاکید دارند که در همه کنفرانس های وحدت اسلامی
شاهد این تاکید هستیم. در ساختار داخلی
کشور که خیلی از ارکان کشور طبق نظر ایشان عمل می کنند، ما استاندار از اقلیت
مذهبی داریم و فرمانده ارتش از اهل سنت داریم و نیز در مجلس خبرگان رهبری و مجلس
شورای اسلامی نمایندگانی از اقلیت های دینی و مذهبی حضور دارند. به معنای واقعی کلمه در ایران هیچ محله جدا و حصار کشی شده ای برای اقلیت های
دینی نداریم و نمادهای دینی اقلیت ها از جمله
شمعدان های یهودیان و صلیب های مسیحیان و... را در هر جای ایران می توان مشاهده
کرد.
جمع بندی دکتر کاظمی رئیس مرکز پژوهشی حقوق اقلیت ها :
یک تصویر جامعی از نگاه منظومه فکری مقام معظم رهبری به بحث اقلیت ها،
حقوق اقلیت ها و وضعیت آن ها هم در بعد نظری در کشور ما و هم در بعد کاربردی و
اجرایی که مصادیق متعددی هم اشاره شد، ارایه گردید. آن چیزی که به نظر من از همه
این صحبت ها قابل نتیجه گیری است، این است که ما یک الگوی خاص و بسیار موثر از
حقوق اقلیت ها و همزیستی در کشور خودمان داریم که این، هم از اصول مترقی اسلام و
حقوق بشر و هم از تمدن ایرانی نشات می گیرد. این همزیستی مسالمت آمیز نتیجه یک فرآیند طولانی
تاریخی هست که در این مرز و بوم تجربه شده و امروز به عنوان یک سرمایه معنوی و
تمدنی و فرهنگی در دست ما است و این به نظرم بسیار آورده بزرگی است که به جهان
ارایه می کنیم. چون ریشه و زیربنای یک الگو و در واقع زیربنای یک قدرت، میراث
معنوی، اخلاقی، تمدنی و دینی است که امروز در اختیار ماست. علی رغم اینکه در نظم حقوقی که بعد از جنگ جهانی
دوم در منشور سازمان ملل بنیان گذاری شد و علی رغم تمام تلاش هایی که کشورهای
مختلف کردند، امروز می بینیم که این نظم حقوقی در مقابله با نسل کشی، در مقابله با
پاکسازی های قومی، در مقابله با نقض فاحش حقوق بشر بسیار عاجز و ناتوان است و نسل
کشی که در غزه در این دو سال اخیر شاهد بودیم و پاکسازی قومی که از اقلیت مسلمان
روهینگیایی در میانمار و گسیل آنها به سمت بنگلادش و موارد دیگر این را نشان می
دهد و همچنین در نقاط مختلف، در سوریه وضعیتی که امروز اقلیت مذهبی علویان و دروزی
ها دارند و نیز در کشورهای مختلف این تجربه وجود دارد. ما به عنوان مرکز پژوهشی
حقوق اقلیت ها در رصد روزانه ای که از وضعیت اقلیت ها در سطح بین المللی در
کشورهای اروپایی داریم، به اذعان خود آن ها که برخی از اخبارشان در همین سایت دو
زبانه فارسی و انگلیسی مرکز پژوهشی نیز منتشر می شود، هنوز در حوزه حقوق اقلیت ها
دچار خلاهای نظری و اجرایی متعددی هستند. در چنین شرایطی که به هر حال نظم حقوقی جهانی
موجود در صیانت از کرامت انسانی همه ابنای بشری که در واقع آمال منشور سازمان ملل
بوده و از جمله اقلیت ها که گروه های آسیب پذیر و در معرض تبعیض هستند، شکست خورده
و از نگاه جهانی می بینیم که به هر حال این مکانیسم ها به خوبی کار نمی کنند.
طبیعتا این الگوی ایرانی اسلامی در حوزه اقلیت ها که بخش اعظمی از آن در منظومه
فکری مقام معظم رهبری در واقع بروز و نمود دارد، یک دستاوردی برای جامعه بشری است که
باید تبلیغ و تبیین بشود، خصوصا اگر در مراکز دانشگاهی با نگاه حقوقی بر روی آن
کار بشود، خواهیم دید که بشر امروز نیازمند این موضوع است و این نکته ای است که به
نظر من یک رسالت دینی و تمدنی هم برای ما محسوب می شود و ما این را نباید محصور به
مرزهای ایران بدانیم. ما در این مرکز پژوهشی
آمادگی داریم که با همه عزیزانی که در
حوزه حقوق اقلیت ها علاقه مند هستند، در حوزه های تولید مقاله، کتاب و حمایت از
طرح های پژوهشی به عنوان یک مرکز غیر دولتی و دانشگاهی معطوف به همه آحاد مردم
ایران ، چه اقلیت های عزیز دینی ما و چه سایر گروه ها و اقشار مختلف مردم همکاری
بکنیم.
«پایان»