شاهنامه خوانی نه تنها در شهرها و روستاها و ایلات و عشایر ایران سنتی محبوب است، بلکه در کشورهای واقع در حوزه تمدنی ایران نیز هنوز شاهنامه و استناد به این اثر ابدی حماسی بشر اهمیتی والا دارد.
اهمیت جهانی شاهنامه فردوسی به قدری است که این اثر جهانی تمدن ایرانی به بیش از 30 زبان دنیا ترجمه شده است و شاید منظوم ترین و نزدیک ترین ترجمه به زبان فارسی شاهنامه، ترجمه ای است که محمد مبارز علیزاده، شرق شناس ، مترجم و فارسی پژوه جمهوری آذربایجان که البته اصالت خامنه ای دارد (زاده 1290 خامنه)، از شاهنامه به زبان آذربایجانی باکویی خلق کرده است.
در ایران هر عید و مناسبت سنتی با شکوه و معنوی نظیر نوروز و شب چله و عید قربان مزین به شاهنامه خوانی بوده است و در سال های اخیر در شرح حماسه کربلا به سبک شرح شاهنامه ای نیز کتاب های وزینی تالیف و منتشر شده است؛ از جمله «شرح منظوم حماسه کربلا به سبک شاهنامه» با کوشش‌های امید اسلام‌پناه و انتشارات میراث مکتوب و دیوان میرزا احمد الهامی کرمانشاهی که توانست با استفاده از زبان و گفتار حماسی فردوسی و شاهنامه در دیوان خود به سبکی جدید در روایت کربلا و عاشورا دست یابد و پیوندی زیبا میان مصیبت و حماسه خلق کند.
هم اکنون در شهرهای ایران از طوس تا تبریز و از تبریز تا اصفهان و شیراز و زاهدان و در جوامع عشایر و ایلات، سنت شاهنامه خوانی جلب توجه می کند. در قدیم شاهنامه‌خوان‌ها در ابتدا شاهنامه را در مکتب‌خانه‌ها و یا از بزرگان و مُلاهای ایل‌شان فرا می‌گرفتند و عینا همان را در اختیار شاگردان خود قرار می‌دادند و شاهنامه‌خوانی را همانند آموزش قرآن کریم اولین قدم در راه آموزش فرزندان خود می‌دانستند.
در عید نوروز 1404، برنامه شاهنامه خوانی اقوام مختلف ایرانی در پارک لاله تهران تدارک دیده شده است.
«علی‌اکبر طلوعی» مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی استان تهران نیز با تاکید بر اینکه شاهنامه‌خوانی اقوام مهمترین محور برنامه‌های نوروزی اداره میراث‌فرهنگی استان تهران به‌شمار می‌رود، اعلام کرد: با توجه به اینکه امسال تقارن ماه مبارک رمضان با ایام نوروز را داریم و رمضان و نوروز نیز دو آیین معنوی و ثبت شده در فهرست میراث‌ناملموس هستند که اتفاقا به ثبت جهانی هم رسیده‌اند، شاهنامه‌خوانی نیز به عنوان نخ تسبیح این دو آیین که به‌طور مفصل به رمضان و نوروز پرداخته است، در برنامه‌های نوروزی امسال مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی افزود: درحال‌حاضر نیز اقوام با زبان‌ها و گویش‌های مختلف انتخاب شده‌اند تا در ایام نوروز با حضور در تهران به بازی شاهنامه‌خوانی بپردازند. قابل توجه است که لرها، کردها، بختیاری‌ها، قشقایی‌ها ، آذری ها و دیگر اقوام شاهنامه‌خوانی‌های مختص به قوم و ایل خود را دارند و حتی شاهنامه‌خوانی بوشهری‌ها که خاص این منطقه است، به‌صورت ویژه برگزار می‌شود.
مدیرکل میراث‌فرهنگی استان تهران با تاکید براینکه نوروزگاه اصلی استان تهران پارک لاله و راسته بلوار کشاورز است، ادامه داد: در تمام موزه‌های استان تهران، نوروزگاه‌ها وجود دارند و گروه‌های شاهنامه‌خوان به صورت چرخشی در این نوروزگاه‌ها اقدام به برگزاری برنامه‌های خود می‌کنند، اما نوروزگاه اصلی پارک لاله و راسته بلوار کشاورز است که شاهنامه خوانی اقوام به صورت مفصل در نوروز در این مکان و دیگر نوروزگاه‌ها اجرا می‌شود.
شاهنامه فردوسی، حدود ۶۰هزار بیت شعر دارد و بزرگترین سند مکتوب حماسه ملی ایران است که این کتاب غیر از حماسی بودن، منبع پندها، نصیحت‌ها، اخلاق و ادب و زبان و هویت ملی ایرانی است.
خوانش شاهنامه به دلیل وزن حماسی ابیات آن کاری دشوار و نفس گیر است و برای خواندن آن و نقالی شاهنامه باید ممارست فراوان کرد.
