نام کتاب: ایرانیت ملیت قومیت (جلد اول)
نویسنده: اصغر شیرازی
انتشارات :موسسه فرهنگی هنری جهان کتاب
تعداد صفحه: 824
سال انتشار : 1401
موضوع کتاب «ایرانیت، ملیت، قومیت» پاسخ به مسئله ایرانیت و قومیت و ملیت در ایران است. این کار با مروری بر نظرهای مختلف کارشناسان و مدعیان در این باره آغاز می شود و با سنجش آن ها از دید مولف به انجام می رسد.
جلد اول این‌کتاب سال ۹۵ توسط موسسه فرهنگی هنری جهان کتاب عرضه شد. جلد دوم این‌کتاب، ششمین‌عنوان از مجموعه «ایران ما» است که این‌ناشر چاپ می‌کند.
اصغر شیرازی نویسنده این‌کتاب می‌گوید هر که گفتمان‌های رایج در ایران صد سال اخیر را دنبال کرده باشد، می‌داند که حساس‌ترین آن‌ها، گفتمان ناظر بر مسائل ایرانیّت، ملّیّت و قومیّت است. از ویژگی‌های این گفتمان، یکی هم این واقعیت است که به سطح نظری مسئله محدود نمی‌شود، بلکه گاه به صورت برخوردهایی بین نیروها و جریان‌های سیاسی هوادار مواضع مختلف در می‌آید. یکی دیگر از ویژگی‌های این گفتمان، وزن سنگین عاطفی و به‌شدّت ایدئولوژیک آن است که اغلب مانع از پردازش خردمندانه موضوع می‌شود.
جلد اول کتاب «ایرانیّت، ملیّت، قومیّت» به گفته مولفش، با رویکردی عاری از پیش‌داوری، کوششی بود برای بررسی و تحلیل وجوه مختلف این مساله. این‌کتاب با تاریخ پیدایش مفهوم ایران و مدلول سرزمینی، قومی و سیاسی آن، به عنوان پیش‌زمینه شناخت گونه‌هایی از ناسیونالیسم ایرانی آغاز شد و با بررسی شاخص‌های اصلی گرایش‌های ایران‌گرا، ملّت‌گرا و قوم‌گرایانه در ایران جدید تا آغاز جنگ دوم جهانی و سقوط دولت رضاخان ادامه پیدا کرد. به این‌ترتیب در جلد اول، گفتمان ملت‌سازی در ایران از نیمه دوم قرن سیزدهم شمسی تا پایان حکومت رضاخان پهلوی بررسی و مشکلات و موانعش شرح داده شد.
در جلد دوم، شیرازی به این‌جا می‌رسد که نارضایتی‌هایی که در اثر استبداد حاکم بر ایران مجال بروز نداشتند، به مجرد سقوط رضاخان سرباز کرده و با وسعت و شدت بیشتری به‌صورت تجدید حرکت های قومگرایی مرکزگریز خود را نشان دادند؛ به‌ویژه در آذربایجان و منطقه کردنشین مُکری. موضوع دومین‌جلد «ایرانیت، ملیت، قومیت» که از مقطع سال ۱۳۲۰ شروع می‌شود، بررسی همین‌دو حرکت مرکزگریز در آذربایجان و کردستان و ادامه آن‌ها تا سال ۱۳۵۷ است. در این‌راه، روند ملت‌سازی و ملت‌گرایی در مرکز هم بررسی می‌شود.