سهم اقلیت‌ها در جوامع متنوع، مقاوم و صلح‌آمیز
1. هجدهمین اجلاس مجمع سازمان ملل متحد در مورد مسائل اقلیت‌ها در تاریخ ۲۷ و ۲۸ نوامبر ۲۰۲۵ در کاخ ملل در ژنو، مطابق با قطعنامه ۶/۱۵ شورای حقوق بشر مورخ ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۷ و قطعنامه ۱۹/۲۳ مورخ ۲۳ مارس ۲۰۱۲ برگزار خواهد شد.
الف. موضوع مجمع ۲۰۲۵
2. موضوع هجدهمین مجمع سازمان ملل متحد در مورد مسائل اقلیت‌ها، سهم اقلیت‌ها در جوامع متنوع، مقاوم و صلح‌آمیز است.
۳. سه پنل با زیرموضوعات زیر سازماندهی شده‌اند:
ایجاد اعتماد و انسجام اجتماعی: پرداختن به جهل، تعصب و سایر موانع همزیستی مسالمت‌آمیز بین اقلیت‌های قومی، مذهبی و زبانی و گروه‌های مسلط (اکثریت)؛
به رسمیت شناختن سهم کامل اقلیت‌ها در ساختار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و نهادی جوامع؛
تضمین مشارکت معنادار اقلیت‌ها در فرآیندهای صلح‌سازی، پاسخگویی و عدالت انتقالی.
ب. پیشینه
4. مقدمه اعلامیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۲ در مورد حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی، تأکید می‌کند که «ارتقاء و حمایت از حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی به ثبات سیاسی و اجتماعی کشورهایی که در آنها زندگی می‌کنند، کمک می‌کند.» این اصل بنیادی، منعکس‌کننده اجماع در حقوق بین‌الملل بشر است که تنوع تهدید نیست، بلکه یک نقطه قوت است و برای ایجاد جوامع صلح‌آمیز، عادلانه و منسجم ضروری است.
۵. ماده ۱ اعلامیه ۱۹۹۲، تعهد دولت‌ها را برای حفاظت از موجودیت و هویت اقلیت‌ها و ارتقای شرایط شکوفایی آنها، تثبیت می‌کند. ماده ۲ همچنین حقوق افراد متعلق به اقلیت‌ها را برای بهره‌مندی از فرهنگ، استفاده از زبان و انجام اعمال مذهبی خود تأیید می‌کند و مشارکت مؤثر آنها را در زندگی فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و عمومی و همچنین در فرآیندهای تصمیم‌گیری در مورد مسائلی که بر آنها تأثیر می‌گذارد، فراهم می‌کند. این مفاد، ماده ۲۷ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) را که به طور معتبر در تفسیر عمومی شماره ۲۳ کمیته حقوق بشر (۱۹۹۴) تفسیر شده است، منعکس می‌کند که تأکید می‌کند «حفاظت از این حقوق با هدف تضمین بقا و توسعه مداوم هویت فرهنگی، مذهبی و اجتماعی اقلیت‌های مربوطه و در نتیجه غنی‌سازی بافت جامعه به طور کلی انجام می‌شود».
۶. هجدهمین جلسه مجمع مربوط به مسائل اقلیت ها قصد دارد بر نقش اقلیت‌ها در جوامع پایدار، مقاوم و صلح‌آمیز تأکید کند و در عین حال چالش‌های پیش روی جوامع در پذیرش کامل تنوع و سهم مثبتی را که اقلیت‌ها می‌توانند از طریق ویژگی‌ها، دیدگاه‌ها و تفاوت‌های منحصر به فرد خود به ارمغان بیاورند، شناسایی کند.
۷. با این حال، همزیستی اقلیت‌ها با گروه‌های غالب (اکثریت) اغلب به عنوان تهدیدی برای هویت ملی یا وحدت سرزمینی تلقی می‌شود. در واقع، اکثر دولت-ملت‌ها از نظر تاریخی با ایده یک هویت ملی، قومی، مذهبی یا زبانی واحد پیوند نزدیکی داشته‌اند. اقلیت‌ها، با تجسم تفاوت‌های فرهنگی، قومی، طبقاتی، زبانی یا مذهبی، اغلب به عنوان موانع این هنجار ساخته شده تلقی می‌شوند. این برداشت اغلب با ترس از چندپارگی ملی و سرزمینی، میراث درگیری‌های تاریخی و فقدان گفتگو و آموزش بین فرهنگی تشدید می‌شود و گاهی اوقات عمداً برای اهداف سیاسی مورد استفاده ابزاری قرار می‌گیرد.
۸. امسال، مجمع مربوط به مسائل اقلیت ها نشان خواهد داد که برعکس، وقتی اقلیت‌ها مورد احترام، مشارکت و توانمندسازی قرار می‌گیرند، به طور فعال در غنای فرهنگی، نوآوری اجتماعی و انسجام و رفاه کلی جامعه مشارکت می‌کنند. این مجمع تأکید می‌کند که همزیستی مسالمت‌آمیز و انسجام بین گروه‌های غالب و اقلیت‌ها برای پیشگیری از درگیری، توسعه پایدار و ایجاد جوامع پایدار و مقاوم ضروری است.
۹. این مجمع همچنین شیوه‌های مناسب و اقدامات عملی مبتنی بر مشارکت کامل و مؤثر اقلیت‌ها در زندگی عمومی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را برجسته خواهد کرد. این شیوه‌ها به پیشگیری و کاهش تنش‌ها بین اقلیت‌ها و گروه‌های غالب کمک می‌کنند و در نهایت جوامع متنوع، مقاوم و صلح‌آمیز را پرورش می‌دهند.
10. موضوع هجدهمین جلسه مجمع مربوط به مسائل اقلیت ها همچنین با اهداف توسعه پایدار (SDGs) (اصل 10 کاهش نابرابری‌ها) و (اصل 16 صلح، عدالت و نهادهای قوی) همسو است. در چارچوب دستور کار ۲۰۳۰ توسعه پایدار یا اهداف توسعه پایدار و اهداف آن، اقلیت‌ها همچنان در زمره حاشیه‌نشین‌ترین و از نظر ساختاری طرد شده‌ترین جمعیت‌ها هستند که نباید نادیده گرفته شوند. بنابراین، تضمین شمول مناسب آنها در کل جامعه ضمن احترام به هویتشان، برای تجسم آینده‌ای که در آن کاهش نابرابری‌ها و دسترسی به عدالت برای صلح پایدار محوری است، ضروری است. (به گزارش گزارشگر ویژه در مورد حق هویت افراد متعلق به اقلیت‌ها، A/HRC/58/54 مراجعه کنید).
11. مجمع مربوط به مسائل اقلیت ها چالش‌های مرتبط با واقعیت پیچیده جوامع معاصر را تصدیق می‌کند، جایی که اقلیت‌ها اغلب نه تنها با گروه‌های غالب، بلکه گاهی اوقات در داخل و بین گروه‌های اقلیت نیز با تنش مواجه هستند. این تنش‌ها اغلب ریشه در تبعیض ساختاری دیرینه، محرومیت سیاسی و اقتصادی و دسترسی نابرابر به خدمات اساسی دارند. چنین چالش‌هایی به ویژه توسط گروه‌های به حاشیه رانده شده در اقلیت‌ها، از جمله زنان، جوانان، سالمندان، مهاجران، افراد دارای معلولیت و افراد با گرایش جنسی و هویت جنسیتی متنوع، که با تبعیض متقاطع از سوی گروه‌های غالب و از درون جوامع خود مواجه هستند، به شدت احساس می‌شود.
12. در عین حال، این مجمع می‌کوشد تا بر پتانسیل تحول‌آفرین جوامع فراگیر تأکید کند، جایی که نهادها و چارچوب‌ها باید بر اساس اصول نمایندگی، مشارکت، عدم تبعیض و برابری برای توانمندسازی جوامع اقلیت باشند. در چنین شرایطی، اقلیت‌ها نه تنها محافظت می‌شوند، بلکه به عنوان عوامل فعال صلح، عدالت و تاب‌آوری جمعی شناخته می‌شوند و در شکل‌دهی آینده‌ای عادلانه‌تر و منسجم‌تر برای جامعه نقش دارند. گروه‌های به حاشیه رانده شده در اقلیت‌ها نیز باید به همان اندازه به خاطر سهم مهمی که دارند، به رسمیت شناخته شوند.
۱۳. هجدهمین نشست این مجمع همچنین فرصتی را برای بررسی بهترین شیوه‌های موجود در سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم می‌کند که نقش فعال جوامع اقلیت را در پیشبرد هویت‌های چندلایه، ارتقای عدالت اجتماعی و تقویت تاب‌آوری اجتماعی نشان می‌دهد. این نشست بر شناسایی راه‌حل‌های مشخص، ابزارهای عملی، سیاست‌های فراگیر و ابتکاراتی که مشارکت اقلیت‌ها را تسهیل می‌کند، تمرکز خواهد داشت و تضمین می‌کند که آنها می‌توانند نه در انزوا، بلکه به عنوان مشارکت‌کنندگان برابر در جوامع، رشد کنند.
۱۴. مجمع مربوط به مسائل اقلیت ها، توصیه‌های تهیه شده در جلسات قبلی مجمع، به ویژه در «هفدهمین نشست در مورد نمایندگی اقلیت‌ها و خودنمایندگی در فضاها و گفتمان‌های عمومی»، شانزدهمین نشست در مورد «اقلیت‌ها و جوامع منسجم: برابری، شمول اجتماعی و مشارکت اجتماعی-اقتصادی» و همچنین چهاردهمین نشست آن در مورد «پیشگیری از درگیری و حمایت از حقوق بشر اقلیت‌ها» را پیگیری و بر اساس آنها توسعه خواهد داد. همچنین گزارش‌های گزارشگران ویژه در مورد مسائل اقلیت‌ها، به ویژه گزارش سال ۲۰۲۴ به شورای حقوق بشر در مورد «ترویج تنوع در مسائل اقلیت‌ها برای تقویت بُعد جهانی حقوق بشر» (A/HRC/55/51) و گزارش‌های سال ۲۰۲۴ به مجمع عمومی در مورد «طرح‌های نهادی ترویج‌کننده مشارکت مؤثر اقلیت‌ها در جوامع متنوع و فراگیر» (A/79/169) و گزارش سال ۲۰۱۵ در مورد «اقلیت‌ها و فرآیند عدالت کیفری» (A/70/212) را دنبال می‌کند.
ب. اهداف کلی
15. «مجمع سازمان ملل متحد در مورد مسائل اقلیت‌ها»، بستری برای ترویج گفتگو و همکاری در مورد مسائل مربوط به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی، و همچنین مشارکت‌های موضوعی و تخصص در کار گزارشگر ویژه در مورد مسائل اقلیت‌ها فراهم می‌کند. این مجمع همچنین باید بهترین شیوه‌ها، چالش‌ها، فرصت‌ها و ابتکارات را برای اجرای بیشتر اعلامیه حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی (A/HRC/6/15) شناسایی و تجزیه و تحلیل کند.
16. هجدهمین جلسه مجمع سازمان ملل متحد در مورد مسائل اقلیت‌ها با اهداف زیر برگزار می‌شود:
بررسی علل ریشه‌ای محرومیت، تبعیض و تنش‌های بین گروهی، از جمله نابرابری‌های ریشه‌دار، انگ زنی اجتماعی و نادیده گرفته شدن مداوم گروه‌های اقلیت.
برجسته کردن بهترین شیوه‌ها برای جلوگیری از تنش‌های اجتماعی که ممکن است از همزیستی افراد متعلق به اقلیت‌ها و گروه‌های غالب ناشی شود، با تمرکز بر تبعیض نهادی و پویایی‌های بین گروهی در زندگی روزمره.
تجزیه و تحلیل اینکه چگونه می‌توان از طریق مشارکت فراگیر، چندجانبه و چندسطحی، مشارکت اقلیت‌ها در تمام جنبه‌های جامعه را به طور منصفانه به رسمیت شناخت و به طور معناداری در روایت‌ها، نهادها و سیاست‌های ملی ادغام کرد.
بررسی دیدگاه‌های منحصر به فرد و مشارکت‌های اساسی افراد متعلق به اقلیت‌ها در بازسازی نهادهای فراگیر، پایدار و عادلانه در جوامع در حال گذار (از جمله شرایط پس از جنگ یا پس از تغییر نظام، با توجه ویژه به نقش آنها در فرآیندهای صلح‌سازی).
شناسایی و تجزیه و تحلیل چالش‌ها، فرصت‌ها، شیوه‌ها و ابتکاراتی که شمول اقلیت‌ها را تقویت می‌کند، مطابق با اصول و حقوق مندرج در اعلامیه سازمان ملل متحد در مورد حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی و سایر اسناد بین‌المللی مربوطه.
حمایت از تلاش‌ها برای همسوسازی حقوق اقلیت‌ها در نهادها، سازوکارها و ابتکارات سیستم سازمان ملل متحد در سطوح جهانی، منطقه‌ای و ملی، از جمله از طریق بهبود هماهنگی بین سازوکارها، نهادها، آژانس‌های تخصصی، صندوق‌ها و برنامه‌های سازمان ملل.
ارائه توصیه‌های موضوعی برای گزارش به شورای حقوق بشر توسط گزارشگر ویژه در امور اقلیت‌ها، مطابق با قطعنامه ۱۹/۲۳ حقوق بشر.
17. مجمع مربوط به مسائل اقلیت ها، رویه‌های دولتی را از طریق قوانین، سیاست‌ها و برنامه‌ها، در کنار ابتکارات جامعه مدنی، بررسی می‌کند. این مجمع بر مشارکت برجسته سایر ذینفعان کلیدی، از جمله سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و اشکال مختلف همکاری، در دستیابی به اهداف فوق‌الذکر تأکید خواهد کرد. تمرکز ویژه بر توانمندسازی اقلیت‌ها از طریق ابراز هویت فردی و جمعی به عنوان وسیله‌ای برای تقویت انسجام اجتماعی و تقویت نقش اساسی آنها در ایجاد جوامع فراگیر و پایدار خواهد بود.
ج. شرکت‌کنندگان
18. مجمع سازمان ملل متحد برای مسائل اقلیت ها، پذیرای مشارکت دولت‌ها، سازوکارهای سازمان ملل متحد، نهادها و آژانس‌های تخصصی، صندوق‌ها و برنامه‌ها، سازمان‌های بین دولتی، سازمان‌ها و سازوکارهای منطقه‌ای در زمینه حقوق بشر، نهادهای ملی حقوق بشر و سایر نهادهای ملی مربوطه، دانشگاهیان و کارشناسان در زمینه مسائل اقلیت‌ها و سازمان‌های غیردولتی خواهد بود. این مجمع همچنین برای سایر سازمان‌های غیردولتی که اهداف و مقاصد آنها با روح، مقاصد و اصول منشور سازمان ملل متحد مطابقت دارد، باز خواهد ماند.
د. حوزه‌های بحث
19. تمرکز بحث مجمع مربوط به مسائل اقلیت ها بر روی موضوعات اصلی زیر خواهد بود:
جلسه اول، ایجاد اعتماد و انسجام اجتماعی: پرداختن به موانع همزیستی مسالمت‌آمیز
حوزه‌های اصلی بحث:
شناسایی محرک‌های ساختاری بی‌اعتمادی، طرد و درگیری بین اقلیت‌ها و جمعیت‌های غالب یا بین گروه‌های اقلیت، از جمله نابرابری، تبعیض و نادیده‌انگاشتن.
برجسته کردن ابتکارات دولتی و اجتماعی که با موفقیت تنش‌ها را خنثی می‌کنند، به برابری دست می‌یابند، به حاشیه‌راندگی می‌پردازند و همزیستی مسالمت‌آمیز و انسجام را در جوامع متنوع ترویج می‌دهند، از جمله استراتژی‌های مبتنی بر جامعه، سازوکارهای گفتگوی بین فرهنگی یا بین ادیان، چندزبانی و تلاش‌های میانجیگری.
بررسی نقش آموزش، رسانه، زبان‌ها، هنرها و سایر سیاست‌ها در مقابله با انگ‌زنی و تقویت هنجارهای اجتماعی فراگیر.
جلسه دوم، به رسمیت شناختن سهم کامل اقلیت‌ها در ساختار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و نهادی جوامع ما
حوزه‌های اصلی بحث:
بررسی چگونگی شناسایی و ادغام منصفانه سهم‌های متنوع اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اقلیت‌ها در روایت‌ها و نهادهای ملی، عمومی و خصوصی.
برجسته کردن راه‌هایی که اقلیت‌ها از طریق آنها مشارکت مدنی، توسعه، پیشبرد نهادها و اصلاحات دموکراتیک و ترویج احترام به حقوق بشر را تقویت می‌کنند.
تأکید بر رویکردی چندجانبه و چندسطحی که در آن جوامع اقلیت، دولت‌ها، جامعه مدنی، رهبران مذهبی، دانشگاه‌ها، مشاغل و سایر بازیگران برای ایجاد روایت‌ها و سیاست‌های فراگیر همکاری می‌کنند.
جلسه سوم، تقویت صدای اقلیت‌ها در فرآیندهای صلح‌سازی، پاسخگویی و عدالت انتقالی
حوزه‌های اصلی بحث:
به رسمیت شناختن نقش حیاتی افراد متعلق به اقلیت‌ها در شکل‌دهی به تلاش‌های فراگیر صلح‌سازی و عدالت انتقالی از طریق تجربیات و بینش‌های منحصر به فرد خود که برای بازسازی جوامع مبتنی بر عدالت، پاسخگویی و تنوع ضروری است.
شناسایی سهم ابتکارات تحت رهبری اقلیت‌ها در حل مناقشه، گفتگو و آشتی.
شناسایی اصلاحات قانونی و نهادی که مشارکت، نمایندگی و حمایت از اقلیت‌ها را در زمینه‌های پس از جنگ و گذار ترویج می‌دهد.
20. یک دیدگاه ترکیبی در تمام زمینه‌های بحث اعمال خواهد شد تا به موقعیت‌های خاص آسیب‌پذیری و همچنین سهم حیاتی افراد متعلق به اقلیت‌ها که با تبعیض متقاطع مواجه هستند به ویژه زنان اقلیت، پرداخته شود.
ه. ورودی‌ها
21. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور اقلیت‌ها، همه شرکت‌کنندگان را تشویق می‌کند تا با به اشتراک گذاشتن تجربیات و دیدگاه‌های خود در مورد حوزه‌های اصلی نشست مجمع سازمان ملل متحد در امور اقلیت‌ها، در بحث و گفتگو مشارکت کنند.
و. نتیجه
22. بر اساس گفتگو و مشارکت شرکت‌کنندگان، خلاصه‌ای از بحث مجمع توسط رئیس مجمع سازمان ملل متحد برای مسائل اقلیت ها، تهیه خواهد شد و گزارشگر ویژه در امور اقلیت‌ها گزارشی در مورد توصیه‌های مجمع سازمان ملل متحد به شصت و یکمین جلسه شورای حقوق بشر در مارس ۲۰۲۶ تهیه خواهد کرد.
«پایان»